سومین جلسه کارگروه تخصصی مدیریت زیست بوم نوآوری و حمایت از بنگاه‏های دانش بنیان و نوآفرین با هدف ارتقای کیفی محتوای اولین کنفرانس پیشرفت‏های اخیر و روندهای آینده در صنعت خودرو در موسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی موسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی در ابتدای جلسه جناب آقای مهندس یوسفی نماینده صندوق نوآوری و شکوفایی به معرفی خدمات این صندوق به شرکت‏های دانش بنیان و عملکرد صندوق در ارائه خدمات به برنامه ‏های ساخت داخل در صنعت خودرو پرداخت.

وی با بیان اینکه صندوق نوآوری و شکوفایی در قالب پرداخت تسهیلات، ضمانت‏نامه، سرمایه‏گذاری و توانمندسازی به شرکت‏های دانش بنیان خدمات ارایه می‏دهد گفت:  انعقاد 5480 میلیارد تومان قرارداد و اعطای تسهیلات به میزان 4511 میلیارد تومان از آذر ماه 1397 تا پایان مهر 1399 (بیش از 5.6 برابر عملکرد ادوار گذشته صندوق) با همکاری 12 بانک و انعقاد 594 میلیارد تومان قرارداد تسهیلات با 27 صندوق پژوهش و فناوری نمونه‏ای از این کمک‏ها می‏باشد.

وی اظهار کرد: ارائه تسهیلات فروش اقساطی (لیزینگ/ استصناع) با هدف توسعه بازار محصولات دانش بنیان از طریق تامین خریدار یکی دیگر ازخدماتی است که از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی انجام می‏گیرد مشروط به اینکه اصالت معامله و عدم افزایش قیمت صوری محصول احراز شود. ارائه این تسهیلات به خریداران دولتی مشروط به ارائه تضمین بانکی یا وثایق محکم سهل‏البیع است.

وی ابزار دیگر صندوق نوآوری و شکوفایی برای توسعه بازار محصولات دانش بنیان را از طریق تامین خریدار، تسهیلات فروش اقساطی (لیزینگ بانکی) عنوان کرد و افزود: در واقع این ابزار برای رفع مشکل تامین وثیقه از سوی خودروسازان جهت دریافت تسهیلات در قالب صندوق لیزینگ است که در شبکه بانکی ایجاد شده است و خودروسازان می‏توانند با توجه به گردش مالی خود، مشکل تامین وثیقه را حل کنند.

یوسفی تاسیس صندوق‏های تامین مالی در قالب مشارکت با نهادهای مالی و سرمایه ‏گذاری در تاسیس صندوق سرمایه گذاری جسورانه بورسی؛ مشارکت در تاسیس صندوق سرمایه‏ گذاری خصوصی بورسی؛ مشارکت در تاسیس صندوق پژوهش و فناوری و مشارکت در پروژه‏های راهبردی را از دیگر ابزارهای مالی-حمایتی قابل ارائه از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی ذکر کرد. 

وی با اشاره به تشکیل صندوق تخصصی پژوهش و فناوری در حوزه خودرو افزود: صندوق نوآوری و شکوفایی در دو حالت در تشکیل این صندوق­ها حضور خواهد داشت. در حالت اول، در بدو تاسیس به‏عنوان سهامدار حضور خواهد داشت که این شیوه ارجحیت کمی دارد زیرا در این صورت به دلیل حضور صندوق در لیست موسسان، امکان حضور در قراردادهای سرمایه‏ گذاری میسر نخواهد بود. در حالت دوم، صندوق در تامین مالی تا سطح 34 درصد یا انجام سرمایه‏گذاری‏های خطرپذیر در صندوق‏های پژوهش و فناوری تخصصی خودرو مشارکت خواهد داشت.

نماینده صندوق نوآوری و شکوفایی از طراحی و حمایت از ساخت محصولات دانش بنیان جدید دارای بهره ‏بردار (ساخت بار اول) خبر داد و گفت: چنانچه یک شرکت دانش‌بنیان قراردادی با یک بهره‌بردار (کارفرما) به ‏منظور ساخت «محصول فناورانه با قابلیت دانش‌بنیان شدن» منعقد کند، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری محصول جدید را از نظر فنی ارزیابی و در صورت تأیید، صندوق نوآوری و شکوفائی نیز قرارداد مذکور را تامین مالی می‌کند. عمده قراردادهای مورد استفاده در این حمایت، تسهیلات سفارش ساخت (استصناع) با نرخ 9 درصد از اولویت است.

وی تصریح کرد: صندوق نوآوری و شکوفایی در صورت همکاری شرکت‏های دانش بنیان و خودروسازان و طی فرایند اعلام نیاز پژوهشی، ارزیابی RFP، شناسایی افراد توانمند جهت انجام کار و فرایند حقوقی مالکیت فکری در زمینه هزینه تحقیق و توسعه تا سقف 300 میلیون تومان و به‏ صورت بلاعوض به شرکت دانش بنیان کمک مالی می­کند.

وی گفت: در صورت ورود شرکت شتاب‏ دهنده به این پروسه این تامین مالی تا 3 و حداکثر 5 بار قابل انجام است. اجرای طرح تحقیقاتی صرفا از طریق برون‏سپاری و استفاده از ظرفیت زیرساخت‏های آزمایشگاهی کشور بوده و عمدتا شامل هزینه‏های نیروی انسانی، مواد اولیه و اقلام مصرفی و برون‏سپاری خدمات می‏باشد.

یوسفی ادامه داد: از آنجا که خدمات مالی صندوق به تفکیک صنایع طبقه ‏بندی نشده است، آمار تسهیلات مصوب و پرداختی به خودروسازان شامل معرفی از سوی شرکت‏های مگا موتور، سازه گستر، ساپکو و همچنین شرکت‏هایی که در رویداد مهر 1398 حضور داشته ‏اند، حدود 368 میلیارد تومان مصوب شده که بخشی پرداخت شده و بخش دیگر در حال انجام است. ولی عدد تسهیلات بیش از این مقدار و چیزی حدود 505 میلیارد تومان در قالب تسهیلات خرید و تضمین خرید است.

 در ادامه این جلسه جناب آقای صالحی نماینده شرکت سرمایه‏گذاری و توسعه صنایع لاستیک به نمایندگی از شرکت‏های دانش بنیان فعال در صنعت خودرو شفاف نبودن نیاز خودروسازان برای شرکت‏های دانش بنیان و دسترسی دشوار شرکت‏های دانش بنیان به خودروسازان (برای آن گروه از سازندگانی که در لیست همکاران شرکت‏های خودروساز وجود ندارند، ارتباط با مدیران شرکت‏های خودروساز دشوار است) را به عنوان اصلی ­ترین مشکلات فعلی شرکت­های دانش بنیان در اکوسیستم نوآوری وطرح و بیان کرد: پیچیده بودن فرآیند دانش بنیان شدن و بوروکراسی فراوان این فرآیند؛ نبود مکانیزمی برای تفکیک شرکت‏های دانش بنیان واقعی (آنهایی که توانایی تولید محصول را دارند) با شرکت‏های دانش بنیان غیرواقعی (آنهایی که در تولید محصول موفق نبوده و مدعی تولید هستند) از جمله مشکلات همکاری شرکت‏های دانش بنیان با صنعت خودرو کشور است.

وی ادامه داد: کم توجهی به موضوعاتی نظیر تجاری‏سازی و تولید در صرفه‏ مقیاس برای ارزیابی دانش بنیان بودن شرکت‏ها و تمرکز بالا بر شاخص‏های دانشی با کمترین توجه به امکانات و توان پشتیبانی تبدیل ایده به محصول؛ نبود اعتماد به محصولات دانش بنیان داخلی؛ بوروکراسی بالای فرآیند اخذ تسهیلات از صندوق نوآوری و شکوفایی و سلیقه‏ ای عمل کردن معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور در دانش بنیان شدن محصول یا شرکت؛ از دیگر مشکلات اکوسیستم نوآوری در کشور و صنعت خودرو است.

وی اخذ تاییدیه از خودروسازان برای تولید یک محصول دانش بنیان را یکی از شرط‏های جدید دانش بنیان بودن در حوزه خودرو عنوان کرد و بیان داشت این موضوع به تشدید بوروکراسی و پیچیدگی فعالیت شرکت‏های دانش بنیان در صنعت خودرو منجر شده است.

جناب آقای صفوی نماینده شرکت تجارت الکترونیک عرش گستر از دیگر نمایندگان شرکت­های دانش بنیان فعال در صنعت خودرو بیان داشت: نبود زیرساخت‏های مورد نیاز برای انجام آزمون‏های مختلف نظیر آزمون تصادف، کمبود آزمایشگاه‏های تخصصی و امثالهم و بالا بودن هزینه‏های مربوطه برای شرکت‏های دانش بنیان که عمدتا کوچک هستند از دیگر مشکلات این صنعت است. صفوی بر لزوم سرمایه‏گذاری خودروسازان در حوزه‏های فناورانه به دلیل بالا بودن هزینه تحقیق و توسعه در صنعت خودرو تاکید کرد و افزود: ریسک بالای تداوم و استمرار شرکت‏های دانش بنیان در دوران پساتحریم بواسطه تمایل خودروسازان به خرید از تامین‏ کنندگان خارجی و نتیجتا هدررفت سرمایه‏ گذاری‏های انجام شده فعلی؛ عدم امکان ارتباط شرکت‏های خصوصی متوسط با خودروسازان به‏صورت مستقیم و ارتباط‏گیری از طریق واسطه ‏ها از دیگر مشکلات این اکوسیستم در کشور است.

در ادامه جلسه، کارشناسان و خبرگان حاضر در جلسه به بیان نظرات، چالش‌ها و راهکارهای پیشنهادی خود در مسیر توسعه شبکه اکوسیستم نوآوری صنعت خودرو پرداختند و بر فقدان نهادی برای مدیریت و تقبل ریسک کل محصول خودرو، قطعات منفصله و مجموعه‏ های خودرویی تولید شده در این صنعت در اکوسیستم نوآوری تاکید و بر استفاده از تجارب جهانی خرید از مجموعه‏سازان بزرگ (Tier1) بجای سازندگان کوچک و متوسط در راستای مدیریت و کاهش ریسک اشاره کردند.

در پایان جلسه، بر لزوم ایجاد زیرساخت‏های مورد نیاز برای تست و آزمون و راه اندازی آزمایشگاه‏های تخصصی و تامین تجهیزات مورد نیاز در فرآیند تحقیق و توسعه در اکوسیستم نوآوری صنعت خودرو از سوی معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران؛ تعریف نقشی برای شرکت‏های بیمه در اکوسیستم نوآوری صنعت خودرو و استفاده از ظرفیت آنها در راستای کاهش هزینه‏ های شکست شرکت‏های دانش بنیان که عمدتا کوچک و متوسط بوده و بنیه مالی ضعیفی دارند؛ افزایش نهادهای بروکری برای شناسایی نیاز دقیق خودروسازان و قطعه ‏سازان، یافتن شرکت‏های دانش بنیان دارای توان لازم برای تامین نیازهای فناورانه این صنعت و اتصال این بازیگران به یکدیگر و تببین نقش دقیق سازمان ملی استاندارد برای بهبود اکوسیستم نوآوری صنعت خودرو تاکید شد.