تاریخ:

1387

مجری:

ابراهیم رضایی

کلیدواژه ها:

بخش بازرگانی، نظام جامع، مدل کسب و کار، فرایند، ساختار

نظام بازرگانی شامل مجموعه‌ایی وسیعی از فرایندها و فعالیتهای مرتبط با امور بازرگانی است که در تمامی سطوح یک کشور نقش ایفا می‌کند. تعاملات،‌ مذاکرات و تفاهم نامه‌های تجاری و حضور در پیمانها در سطح بین‌الملل ،‌ الحاق به سازمان جهانی تجارت تا موضوعات مرتبط با اتحادیه‌ها، بنگاههای تولیدی، خدماتی و سازمانهای کوچک ومتوسط عمده فروش و خرده فروش،‌ فعالیتهای توزیعی در کنار سایر فعالیتهای خدمات مالی و بیمه‌ایی و نیز سیاستهای اقتصادی و قوانین و مقررات کشور منجر به پیچیده‌ شدن نظام بازرگانی می‌گردد. این نظام تسهیل کننده جریان فیزیکی و روابط غیرفیزیکی کالا و خدمات بین سیستم‌های تولیدی داخلی و خارج از کشور و نیز مصرف کنندگان و مشتریان داخلی و خارجی می‌باشد. بنابر این بخشی از سهم کاهش هزینه‌های اجتماعی و افزایش منافع و رفاه اجتماعی در هر سیستم اقتصادی بر عهده نظام بازرگانی خواهد بود بطوریکه علاوه بر تشویق تولیدکنندگان و توسعه ظرفیتهای تولیدی نسبت به حمایت و رعایت حقوق مصرف کنندگان نقش ایفا می‌کند. در این راستا جهتدهی، یکپارچه‌سازی و هدایت مجموعه‌ایی با چنین گستردگی و تنوع در فعالیت‌ها مستلزم شناسایی رویکردهای مناسبی است تا ضمن تبیین و تحلیل سیستم مورد بررسی بتواند چارچوبهای طراحی و بهینه‌سازی عملکرد نظام را تحقق‌سازد. گسترگی این سیستم سبب شده که عموما در کشورهای مختلف بیش از یک نهاد دولتی در کنار واحدهای خصوصی به مدیریت و کنترل امور بازرگانی مشغول باشند. بنابراین آنچه در این میان اهمیت می‌یابد بکارگیری روش‌های مناسب برای ایجاد ارتباط موثر بین این نهادها و همچنین ایجاد یکپارچگی در ا نجام فعالیتها است. بمنظور بازنگری و بهبود در ساختارها، تعاملات و فعالیتهای بخش بازرگانی کشور، شناخت وضعیت فعلی و نیز بررسی تجربه سایر کشورها در مواجه با چالشها و ارائه راهکارهای ملی و بخشی بازرگانی بسیار با اهمیت می‌باشد. بنابراین مطالعه حاظر جهت ارائه اطلاعات،‌ تحلیلها و دیدگاههایی به منظور جهت دهی و کمک به مرحله بازنگری و بهبود نظام بازرگانی کشور بر اساس رویکرد مطالعه تطبیقی در حوزه بازرگانی در چارچوب محیط سیاسی واقتصادی کشورهای منتخب انجام شده است.در شناخت وضعیت فعلی بازرگانی کشور، جایگاه مدیریت کلان در حوزههای بازرگانی، اقتصادی و صنعتی در سطح کلان، شناخت تفصیلی نظام بازرگانی ایران،‌ شناسایی راهبردهای ملی توسعه بازرگانی کشورو ملاحظات ویژه بازرگانی در ایران تبیین شده است. در مراحل بعدی طرح، ‌کشورهای منتخب در ابعاد کلان سیاسی و اقتصادی و نیز کلان بازرگانی و تفصیلی آن مورد مطالعه قرار گرفته است. کلیات نظام حکومتی و سیاسی همچون روند تحولات سیاسی کشور مزبور، ساختار و نهادهای حکومتی آن، سیاستهای کلان حکومتی و چالشها و راهبردهای سیاسی و در کلان اقتصادی روند تحولات اقتصادی، بررسی وضعیت کلان اقتصادی، نهادهای کلان اقتصادی و چالشها و راهبردهای اقتصادی و در ابعاد صنعت، کشاورزی و خدمات، روند تحولات آن بخش، شاخصهای آن بخش و نهادهای کلان آنها شناسایی و تشریح شده اند. در خصوص بازرگانی کشورها،‌ روند تحولات و‌ شاخصهای بخش بازرگانی همچون: شاخص‌های آزادی قیمت‌های نسبی، شاخص‌های تجارت خارجی، شاخص‌های مالیاتی و شاخص‌های بازار سرمایه بررسی و سپس نهادهای کلان بازرگانی دولتی و خصوصی و در نهایت چالشها و راهبردهای بازرگانی آن کشور شناسایی و تبیین شده‌اند. تعاملات و تاثیرات متقابل نظامها و بخشها با نظام بازرگانی تشریح و بررسی شده‌اند. در مطالعه تفصیلی بازرگانی کشورهای منتخب،‌ پس از تبیین زیرنظامهای بازرگانی،‌ جایگاه، چشم‌انداز، ماموریت، اهداف، راهبردهای کلان و سیاستهای مدیریتی و اجرایی در راستای اهداف کلان و شناخت فرآیندها و واحدهای مدیریتی، اجرایی و پشتیبانی در کشورها شناسایی شده‌اند. در مرحله پایانی این مطالعه، بررسی و مقایسه تطبیقی اطلاعات به دستآمده از کشورهای منتخب و ایران انجام شده و پیشنهاداتی جهت بهکارگیری آنها و بهبود عملکرد بازرگانی کشور ایران ارائه شده است. در این مرحله نظام سیاسی، کلان اقتصادی و بازرگانی کشورهای منتخب در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته و در مقایسه با کشور ایران تحلیل شده است. مختصات نظام سیاسی، شرایط حاکم بر آن و نیز شرایط حاصل از مسایل و اتفاقات و تغییرات آن، سازنده، تعیین‌کننده و جهت دهنده مختصات محیطی است که بازرگانی در آن جریان خواهد داشت. برای این منظور پیشینه تاریخی و شرایط امروز، اندیشه بنیادین نظام سیاسی و نگاه به اقتصاد، ساختار حکومتی و سیاستهای بین‌المللی و بازرگانی مورد توجه قرار گرفته است. همچنین بازرگانی به عنوان بخشی از فعالیتهای اقتصادی است که شرایط حاکم بر اقتصاد، بر آن نیز حاکم و هرگونه تغییر وضعیت اقتصادی و اخذ سیاستهای اقتصادی کلان، بر این بخش نیز تأثیر گذار خواهد بود. در این بخش بزرگی، پیشرفتگی و رشد اقتصاد، دخالت دولت، سیاست های پولی، مالی،تجارت بین‌المللی و نظام ارزی بررسی شده است. در بررسی کلان بازرگانی،‌ مدیریت تغییر در دوران گذار، سیاست‌ها و راهبردها و رابطه آن‌ها با چالش‌ها، ارتباط با اتحادیه های بین‌المللی،‌ تکنولوژی و بازرگانی،‌ مدیریت در نظام بازرگانی مورد توجه قرار گرفته است. در انتها زیر نظام‌های سیاست‌گذاری کلان بازرگانی، حمایت از مصرف کننده و تولید کننده، تنظیم بازار، توسعه صادرات و واردات، توسعه روابط خارجی در زمینه تجارت و تحقیق و توسعه و آموزش، در ابعادی همچون ماموریتها، تحلیل وضعیت و ارتباط ذینفعان، چگونگی حصول خروجیها و ‌تحلیل تطبیقی فرایند بازخورد و کنترل هر یک از زیر نظام های بازرگانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند و در نهایت توصیه و پیشنهادهایی جهت بهینه سازی ساختار و عملکرد متولیان اصلی بخش بازرگانی کشور ارائه شده است. قابل ذکر است جهت انجام طرح از تکنیکهایی نظیر جستجوی کتابخانه‌ای و اینترنتی و مطالعه و بررسی مستندات موجود و مصاحبه حضوری با خبرگان حوزه بازرگانی بهره گرفته شده است.