تاریخ:

بهمن 1391

نویسنده:

میرعبداله حسینی

کلیدواژه ها:

لجستیک - ایران - ارزیابی

گزارش حاضر وضعیت عملکرد لجستیک تجاری ایران‌و مولفه‌های شش‌گانه آن را در جهان برای سال‌های 2007، 2010و 2012 موردارزیابی قرارداده‌و عمده ضعف‌ها، نقصان‌ها، کاستی‌ها و همین‌طور عمده قوت‌ها، فرصت‌ها و نیز تهدیدهای فراروی لجستیک تجاری ایران را مورد شناسایی قرار داد. جمع‌بندی نتایج گزارش گویای آن است که: عملکرد لجستیک تجاری ایران در مقایسه با کشورهای جهان‌و همین‌طور در طی سه مقطع سالانه موردبحث ضعیف‌و روبه نقصان ارزیابی می‌شود. مطابق مقیاس‌بندی این شاخص در 5 درجه و نیز توزیع نمرات این شاخص از نظر عملکرد لجستیک تجاری در 4 گروه نامطلوب، جزئی، هماهنگ، و مطلوب، نتیجه می‌شود که ایران با احراز ارزش عددی 49/2 از 5 در عملکرد لجستیک تجاری در گروه‌کشورهای با عملکرد لجستیک جزئی (کشورهای کم‌درامدو کشورهای با درامد متوسط با محدودیتهای مشابه) قرار داردو بیم‌آن می‌رود که با اندک کاهشی در امتیاز عملکرد لجستیک تجاری، به گروه کشورهای با عملکرد نامطلوب- کشورهایی‌که از نظر عملکرد لجستیک‌تجاری در وضعیت بسیار بد قرار دارند (کشورهای باکمترین‌درجه توسعه‌یافتگی)- سقوط کند. از بررسی شش مؤلفه شاخص عملکرد لجستیک تجاری، چهار نماگری که شدیداً لجستیک تجاری ایران را کاهش داده‌اند سهولت انجام حمل ونقل با قیمت رقابتی، امکان ردیابی یا ردگیری محموله‌ها، میزان تحویل بموقع محموله‌ها و کارامدی فرایند ترخیص گمرکی است. در مقابل تنها یک نماگر در بهبود شاخص لجستیک تجاری ایران موثر بوده ‌است که شامل ظرفیت‌و کیفیت لجستیک. بعبارتی با همین ظرفیت‌و زیرساخت‌های ‌فعلی لجستیک، با بازتخصیص بهینه در چهار مولفه موردبحث امکان ارتقای جایگاه لجستیک تجاری ایران میسر است. مطالعه 20 نماگر از اجزای شاخص لجستیک تجاری ایران در میان 10 کشور منتخب برای دو سال 12-2010 حاکیست‌که 18 نماگر از 20 شاخص، رتبه ایران در میان 10 کشور اساساً پائین ارزیابی می‌شودو در آن میان پائین‌ترین موقعیت ایران در شاخص‌هایی از جمله تعدد سازمان‌ها و اسناد در واردات‌و صادرات، زمان ترخیص باو بدون بازدیدفیزیکی، بازدید فیزیکی محموله‌های وارداتی‌و هزینه و زمان ترخیص واردات بوده است. در یک ارزیابی کلی، نقاط ضعف، کاستی و نقصان در حوزه لجستیک تجاری بیش‌از نقاط قوت، فرصت در حوزه لجستیک تجاری ایران است. البته از یک روزنه با بهبود عملکرد در چهار مولفه‌ای که هم‌اینک وضعیت چندان مناسبی نیست، می‌توان به بهبود عملکرد لجستیک تجاری ایران مورد توجه و اهتمام مسئولان امر قرار گیرد که بدون اغراق باید اذعان داشت در کلیه سطوح و مولفه‌های بهبود دهنده لجستیک تجاری کشور نیازمند بازنگری در سیاستها و اقدامات جاری خواهیم بود. دستیابی به اهداف و مولفه‌های توسعه مطلوب در عملکرد لجستیک تجاری کشور، مستلزم راهبرد جامع و مانعی است که ضمن پذیرش واقعیت‌ها، نسبت به چاره‌جویی در ارتقای عملکرد لجستیک تجاری ایران اهتمام ورزید. در این راستا ضروری است در جنبه‌ها و ابعاد مختلف به یک راهبرد توسعه لجستیک تجاری کشور همت گمارد. ابعاد و حیطه‌های عمومی و کلان اقتصاد ایران: محیط‌ کلی و کلان حاکم بر اقتصاد ایران را نبایستی فراموش‌کرد در این‌خصوص حیطه‌های زیر مورد تاکید قرار می‌گیرند. در حیطه عام (عمومی و کلان)، چهار حیطه محیط خدمات پشتیبانی تجاری کشور را متاثر می‌سازند که عبارتند از: الف) در حیطه بین‌المللی: محدودیت‌های تجاری وضع شده بر اقتصاد ایران در قالب تحریم‌ها، جهانی‌شدن اقتصاد، نقش مسلط سازمان جهانی تجارت‌و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، خدمات فنی-تجاری نهادهای تخصصی بین‌المللی، ترویج دیپلماسی‌تجاری و تعامل توسعه‌مند با جهان؛ ب) در حیطه ملّی: محیط کسب‌وکار مناسب، توسعه کارآفرینی‌و هم‌افزایی‌های ناشی از ادغام بنگاهها؛ ج) در حیطه دولت: موضوعاتی نظیر حکمرانی توسعه، اندازه دولت، سرمایه اجتماعی‌و سیاستهای‌کلان مناسب؛ و د) در حیطه صنعت: رقابتی نمودن صنعت و صنایع زیرساختی و حذف انحصارات. لذا به منظور بهبود شاخصLPI کشور در جهان، مقتضی است اقدامات اصلاحی سازگار با بهبود و ارتقای 4 حیطه فوق برداشته شود. ابعاد و حیطه‌های خاص مرتبط با حوزه شاخص لجستیک (خدمات پشتیبانی) تجاری: زیرساختها و لجستیک تجاری، نیازمند بازنگری در سیاستها و اقدامات جاری در ذیل شش حوزه: الف) بهبود کارآیی فرآیند ترخیص، ب) ارتقای کیفیت تجارت و حمل‌ونقل، ج) امکان‌پذیری آسان قیمت‌های حمل قابل رقابت، ج) بهبود کفایت‌و کیفیت خدمات لجستیک تجاری، ه) توانایی پیگیری محموله‌هاو و) حمل‌و نقل مناسب در رسیدن به مقصد در چارچوب زمانی ‌موردانتظار از سه بعد زمان، هزینه و کارایی مورد تاکید قرار گیرد. لزوم توجه به زیرساخت‌های نرم‌افزاری علاوه بر زیرساخت‌های فیزیکی، اصلاح فرایندهای مدیریتی در کشور، هماهنگی دستگاه‌های ذیربط ‌و ارایه اطلاعات به روز شده در حوزه لجستیک و زیرساخت‌های تجاری و لزوم هماهنگی و تقسیم‌ کار ملی ‌به‌ منظور ارتقای عملکرد لجستیک تجاری کشور و رصد نقشه راه دستیابی به وضع مطلوب لجستیک تجاری با مشارکت موثر و اثرگذار دست‌اندرکاران، برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان حوزه لجستیک تجاری کشور را طلب می‌کند. انجام اصلاحات عملی در زمینه تسهیل ‌تجارت یا حمل‌ونقل یکی از اولویت‌های اصلی توسعه در سالهای اخیر است. تلاشهای سنتی برای تسهیل‌تجارت روی حمایت از سرمایه‌گذاری در زمینه زیر‌ساخت‌های تجاری و نوسازی گمرک بویژه با استفاده از فناوری اطلاعات متمرکز بود، لکن حوزه‌های جدیدی مثل بازار خدمات لجستیک تجاری، هماهنگی فرایندهای مرزی ‌و اقدامات ‌مشترک ‌بین‌المللی و همین‌طور رویکرد توسعه با محوریت آموزش، فناوری، ابزارهای نوین تجاری‌و بکارگیری خدمات فنی- مشاوره‌ای نهادهای تخصصی مورد توجه جدی ‌قرارگیرند.