تاریخ:

مرداد 1392

نویسنده:

-

کلیدواژه ها:

اشتغال - ایران - صادرات

در سال‌های اخیر با کند شدن روند ایجاد اشتغال، شاهد افزایش نرخ بیکاری جوانان و فارغ التحصیلان دانشگاهی در کشور هستیم و در صورت عدم توجه به این مسئله شاهد بحران در این زمینه خواهیم بود. بر اساس نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در سال 1391، نرخ بیکاری جوانان در گروه‌های سنی 15-19 ساله، 20-24 ساله و 25-29 ساله، بترتیب 1/19، 1/29 و 1/22 درصد بوده است که حاکی از انتقال مشکل بیکاری به گروه‌های سنی بالاتر است. شایان ذکر است، نرخ بیکاری زنان در گروه‌های سنی مذکور نیز بترتیب 2/21، 9/46 و 4/35 درصد بوده است که بوضوح حاد بودن مشکل بیکاری برای زنان را نشان می‌دهد. از منظر دیگر، نرخ بیکاری جمعیت دارای تحصیلات عالی حدود 9/20 درصد است، در حالی که این نرخ برای زنان 32 درصد بوده است. بنابراین، بالا بودن نرخ بیکاری برای جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها (بویژه زنان) از مهمترین مشکلات بازار کار کشور در شرایط فعلی است. بر اساس نتایج سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن، در دوره 1385-1390 فقط حدود 70 هزار نفر به جمعیت شاغل کشور افزوده شده است که بوضوح ناکافی بودن ایجاد اشتغال را در کشور نشان می‌دهد. بررسی انجام شده نشانگر آن است که در دوره مذکور در بخش صنعت، حدود 388 هزار نفر از جمعیت شاغل کاسته شده است که حدود 383 هزار نفر آن مربوط به صنایع قالی‌بافی، نساجی، پوشاک و چرم بوده است. بنابراین، بخش صنعت نه تنها در ایجاد اشتغال موفق نبوده است، بلکه بخش قابل ملاحظه‌ای از اشتغال خود را از دست داده است. نتایج مطالعات انجام شده در ایران نشانگر آن است که افزایش تولید بیشترین نقش را در ایجاد اشتغال دارد. در این ارتباط، یکی از راه‌های افزایش تولید، توسعه صادرات است. افزایش صادرات در یک فعالیت اقتصادی از طریق افزایش تقاضای نهایی به افزایش اشتغال در آن فعالیت کمک می‌کند که به آن اثر مستقیم ایجاد اشتغال صادرات می‌گویند. افزون بر این، افزایش صادرات یک فعالیت اقتصادی از طریق ارتباطات پیشین و پسین با سایر فعالیت‌های اقتصادی به ایجاد اشتغال در سایر فعالیت‌ها کمک می‌کند که به آن اثر غیرمستقیم ایجاد اشتغال صادرات می‌گویند. شایان ذکر است، برای تولید محصول در یک فعالیت به کالاها و خدمات واسطه‌ای سایر فعالیت‌ها نیاز است که به آن ارتباطات پیشین گفته می‌شود. همچنین، محصولات تولیدی یک فعالیت به عنوان مصارف واسطه در سایر فعالیت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند که به آن ارتباطات پسین گفته می‌شود. بنابراین، با افزایش صادرات در یک فعالیت اقتصادی، در بسیاری از فعالیت‌های بالادستی و پایین دستی مرتبط با فعالیت مذکور، تولید و اشتغال افزایش می‌یابد، لذا ضرایب ناشی از اثرات مستقیم و غیرمستقیم هر یک از بخش‌ها و توان اشتغال‌زایی میان بخش‌ها در سیاست‌گذاری‌ها مهم می‌باشد. در اقتصاد برای محاسبه اثرات مستقیم و غیرمستقیم صادرات بر اشتغال از روش داده ـ ستانده استفاده می‌شود. در این روش، تقاضای نهایی برای محصول یک فعالیت اقتصادی از دو منبع داخلی و خارجی تشکیل شده است که منبع داخلی شامل مصارف خانوارها و دولت و همچنین سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و دولتی است که به آن جذب داخلی گفته می‌شود و منبع خارجی نیز مربوط به صادرات است که مبین تقاضای خارجیان برای کالاهای ساخت داخل می‌باشد. بر اساس نتایج بدست آمده از آخرین جدول داده ـ ستانده مرکز آمار ایران که مربوط به سال 1380 است، در جدول (1) مجموع اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ایجاد شده در ازای 10 میلیارد ریال افزایش در تقاضای نهایی برآورد شده است. بین 19 فعالیت اقتصادی، بخش صنعت دارای رتبه 16، معدن2، بازرگانی12 و رستوران و هتلداری 17 بوده‌اند.