تاریخ:

مرداد 1391

نویسنده:

علیرضا گرشاسبی

کلیدواژه ها:

بانک مرکزی - ایران - ارز - افزایش

ارزش پول ملی ایران مدت‌هاست که در حال تضغیف شدن است و بانک مرکزی به‌عنوان متولی نظام ارزی کشور در زمان‌های متفاوت نسبت به تعدیل این نرخ اقدام کرده است. اما، نوسانات ناشی از نرخ ارز (منظور ارزغالب در کشور است) پس از دور جدید تحریم‌ها در تیر ماه 1390 به‌عنوان یکی از مهمترین چالش‌های اقصادی در کشور بدل شده است. در خلال این امر فشارهای زیادی بر بانک مرکزی برای افزایش نرخ ارز بوجود آمد که بانک مرکزی در مقابل تمامی آن‌ها مقاومت کرده و در عمل نرخ ارز مرجع در کشور تغییر چندانی را تجربه نکرد. در این میان نرخ دلار در بازار غیررسمی ارز تهران از حدود 1050 تومان در شهریور ماه 1389 به حدود 1915 تومان در تابستان 1391 رسیده است. البته این روند افت و خیزهایی نیز داشته است، به طوری که در بهار امسال شاهد کاهش نرخ دلار در بازار آزاد به حدود 1600 تومان نیز بودیم. عدم تعدیل نرخ دلار در کشور (به‌عنوان ارز غالب در اقتصاد کشور) در شرایط تورمی اقتصاد ایران، افزایش ارزش واقعی دلار نزد تجار (صادرکننده‌ها و واردکننده‌ها) به سبب افزایش تقاضا برای ارز در بازار و عدم توازن میان عوامل ساختاری (عرضه و تقاضا) این بازار، زمینه را برای ایجاد تفاوت فاحش میان نرخ ارز بازار آزاد و مرجع ایجاد کرده است. تفاوت نرخ ارز در دو بازار، رفته رفته افزایش یافته است؛ به‌گونه‌ای‌که، این تفاوت در برخی از زمان‌ها به بیش از 800 تومان رسیده است. تحریم بانک مرکزی و دشواری‌‌های ناشی از نقل و انتقال ارز برای فعالان اقتصادی، اظهار نظرات مقامات سیاسی از کشورهای تحریم‌کننده و تحریم‌شونده (ایران)، تحریم نفتی ایران، نتایج گفتگوهای گروه (1+5) و نمایندگان ایران در شورای امنیت ملی از جمله دیگر عوامل جهش‌های قیمتی بازار آزاد ارز هستند که عمده جنبه‌های روانی دارند و در کنار عوامل بنیادی فوق‌الاشاره در بازار ارز به التهابات این بازار دامن می‌زنند.بانک مرکزی یک مرحله نرخ دلار را با افزایش 5/14 درصدی از 1070 تومان به 1226 تومان افزایش داد. در حالیکه که تمام گروه‌های کالایی و واردکنندگان می‌توانستند ارز 1070 را دریافت کنند، این شرایط در زمان ارز 1226 تغییر یافته و اولویت‌بندی برای کالاها در دریافت ارز مرجع لحاظ شده است. منابع ارزی بانک مرکزی برای ارایه به متقاضیان به‌طور کلی از محل فروش نفت خام و میعانات گازی و نیز صادرات غیرنفتی می‌باشد. صادرات نفت ایران در سال 1390 بیش از 2 میلیون بشکه در روز بوده که تا حد زیادی به تولید نفت وابسته است. روند تولید در دوره 2011ـ2000 نشان‌دهنده‌ افت و خیزهای متعدد در جریان تولید نفت کشور است. پس از تحریم‌های آمریکا در سال 2010 نیز شاهد کاهش تولید در سال 2011 هستیم.