تاریخ:

فروردين 1393

نویسنده:

محمد راستی

کلیدواژه ها:

مقایسه‌ -نظام - تعرفه‌ - ایران جهان - منطقه -پیشنهاد - نرخ‌

گزارش حاضر با توجه به برنامه‌های ایران جهت عضویت در ترتیبات تجاری بین‌المللی و سازمان جهانی تجارت (WTO) به بررسی ساختار نظام تعرفه‌ای ایران در مقایسه با سایر کشورها و به ویژه کشورهای منطقه می‌پردازد و در پایان پیشنهادات اصلاحی در دو بعد کاهش تعداد طبقات و نرخ‌های تعرفه ارائه می‌دهد. اهم یافته‌ها و نتایج گزارش به ترتیب ذیل است: 1-کشورهای سودان، جیبوتی، موریتانی به ترتیب از بالاترین نرخ تعرفه در میان 25 کشور مورد بررسی منطقه و سند چشم‌انداز برخوردار هستند و پس از آن‌ها ایران با میانگین 19.8 درصد از نظر بالا بودن نرخ تعرفه در میان کشورهای مورد بررسی در رتبه چهارم قرار دارد. این در حالی است که تفاوت نرخ تعرفه ایران با کشور رتبه اول 1.4 واحد درصد است و با کشور دارای رتبه سوم تنها 0.1 واحد درصد است. شایان ذکر است که ایران تا قبل از اجرای سیاست جدید کاهش نرخ‌های تعرفه که از سال قبل و پس از افزایش نرخ ارز صورت گرفت، با نرخ میانگین تعرفه ای 26.6 درصدی، رتبه اول را در میان کشورهای مزبور داشته است. 2-میانگین نرخ‌های تعرفه 25 کشور مورد بررسی به ویژه کشورهای منطقه برابر با 10.2 درصد است که 10 کشور از جمله ایران و همچنین کشورهای مصر (رتبه 5) و پاکستان (رتبه 8) به ترتیب با 16.8 و 13.5 درصد دارای نرخ‌های بالاتر از میانگین هستند. در مقابل 15 کشور از جمله ترکیه (رتبه 11) و عربستان (رتبه 17) به ترتیب با 9.6 و 5.1 درصد دارای نرخ‌های پایین‌تر از میانگین هستند. کشور گرجستان با میانگین تعرفه 1.5 درصدی از کمترین نرخ در میان کشورهای مزبور برخوردار است. 3-از نظر وجود تعرفه‌های صفر، ایران به همراه مراکش در میان کشورهای مورد بررسی تنها کشورهایی هستند که دارای تعرفه‌های صفر نمی‌باشند. 4-از نظر وجود تعرفه‌های غیرارزشی، تنها 0.1 درصد خطوط تعرفه‌‌ای کشاورزی ایران تعرفه غیرارزشی دارند. این در حالی است که مقدار این شاخص برای 25 کشور مورد بررسی به طور متوسط برابر 4.7 درصد است. در مقابل از نظر وجود تعرفه‌های بالای 15 درصد، بیش از نیمی (برابر با 50.4 درصد) از خطوط تعرفه‌‌ای کشاورزی ایران بالای 15 درصد است. این در حالی است که متوسط این شاخص برای 25 کشور مورد بررسی برابر 28.6 درصد است. 5-در بخش غیرکشاورزی (صنعتی)، 1.5 درصد خطوط تعرفه‌ای ایران دارای تعرفه‌های غیرارزشی است. این در حالی است که این شاخص برای 25 کشور مورد بررسی به طور متوسط برابر 0.9 درصد است. همچنین 32.2 درصد خطوط تعرفه‌‌ای غیرکشاورزی ایران دارای تعرفه بالای 15 درصد می‌باشند. متوسط این شاخص برای 25 کشور مورد بررسی برابر 11.6 درصد می‌باشد. 6-کشورهای باهاما، سودان، جیبوتی، مالدیو و موریتانی (در میان 145 کشوری که اطلاعات آن‌ها در دسترس بوده) از بالاترین نرخ تعرفه برخوردار هستند و پس از آن‌ها ایران ششمین کشور دارای بالاترین نرخ تعرفه در جهان است. این در حالی است که تفاوت نرخ تعرفه ایران با کشور رتبه دوم 1.4 و با کشور رتبه پنجم تنها 0.1 واحد درصد است. همچنین تفاوت میانگین نرخ تعرفه ایران با میانگین 145 کشور مورد بررسی برابر 10.4 واحد درصد است. البته ایران تا قبل از اجرای سیاست جدید کاهش نرخ‌های تعرفه که از سال قبل و پس از افزایش نرخ ارز صورت گرفت، پس از باهاما رتبه دوم را در میان کشورهای مزبور داشته است. 7-میانگین متوسط کل نرخ‌های تعرفه 145 کشور برابر با 9.4 درصد است که از این میان، 76 کشور از جمله کشورهای هند (رتبه 20)، برزیل (رتبه 22)، کره جنوبی (رتبه 24)، روسیه (رتبه 68) و چین (رتبه 73) با متوسط تعرفه به ترتیب 13.7، 13.5، 13.3، 10 و 9.6 درصدی، دارای نرخ‌های بالاتر از میانگین هستند. 8-میانگین کل نرخ تعرفه‌های 25 کشوری که پس از تأسیس WTO به این سازمان ملحق شده‌اند (و اطلاعات آن‌ها در دسترس بوده است)، برابر 7.1 درصد است که پایین‌تر از میانگین 145 کشور مورد بررسی (9.4 درصد) می‌باشد. این نرخ برای کشورهای روسیه و چین به ترتیب برابر 10 و 9.6 درصد است. همچنین میانگین نرخ تعرفه برای بخش کشاورزی و غیرکشاورزی کشورهای ملحق شده به WTO به ترتیب برابر 11.8 و 6.4 درصد است. 9-تفاوت میانگین نرخ تعرفه ایران با میانگین 25 کشور ملحق شده مورد بررسی برابر 12.7 واحد درصد و این تفاوت به تفکیک بخش‌های کشاورزی و غیرکشاورزی به ترتیب برابر 17.1 و 12 واحد درصد است. 10-با توجه به مشخص شدن نرخ تعرفه‌ بالای ایران در مقایسه با منطقه و جهان، و آثار منفی تعرفه‌ها بر تخصیص بهینه منابع، مازاد رفاه مصرف‌کننده و درآمد واقعی، اصلاح نرخ در راستای بهبود رتبه منطقه‌ای و جهانی و به خصوص آمادگی، زمینه‌سازی و ایجاد بستر لازم جهت الحاق به WTO پیشنهاد شده است. برای این منظور، ابتدا کاهش طبقات نرخ‌های تعرفه‌ای از 14 به 7 مطابق با جدول پیشنهادی و بر این اساس ساختار و وضعیت جدید نرخ‌های تعرفه ایران و میانگین آنها در حالت کلی و به تفکیک کشاورزی و غیرکشاورزی محاسبه شده است. 11-پس از کاهش طبقات و در افق بلندمدت، کاهش نرخ تعرفه‌های غیرکشاورزی به منظور بهبود رتبه جهانی و منطقه‌ای و آمادگی برای الحاق به WTO و بر اساس رویکرد ترکیبی الف) فرمولی خطی و ب) فرمولی هماهنگ‌سازی خطی پیشنهاد می‌شود. 12-با توجه به اهمیت بخش کشاورزی و مشخص شدن این مهم در گزارش حاضر که برخی کشورهای مهم، میانگین نرخ‌های تعرفه کشاورزی خود را در سطح بالایی تثبیت کرده‌اند، عدم کاهش معنادار نرخ‌های مزبور در این مرحله پیشنهاد می‌شود. 13-کاهش طبقات در حال حاضر و همچنین کاهش نرخ‌های تعرفه در یک دوره 5 ساله و همگام با آمادگی برای عضویت در WTO پیشنهاد شده است. میانگین نرخ‌های تعرفه ایران براساس الگوی پیشنهادی گزارش حاضر پس از دوره 5 ساله با کاهش 7.1 درصدی از 19.8 فعلی به 12.7 درصد و میانگین نرخ‌های تعرفه کالاهای غیرکشاورزی ایران در طی این دوره با کاهش 8.1 درصدی از 18.4 فعلی به 10.3 درصد خواهد رسید. این در حالی است که میانگین نرخ‌های تعرفه کالاهای کشاورزی ایران در دوره مذکور با کاهش تنها 1.3 درصدی از 28.9 فعلی به 27.6 درصد خواهد رسید.