تاریخ:

آبان 1395

نویسنده:

محمد مهدي مجاهدي

کلیدواژه ها:

بیماری هلندی، اقتصاد خرد، ارزش‌ سایه‌ای عوامل تولید، اقتصاد تک‌محصولی

برای بیماری هلندی در ساختارهای متفاوت اقتصادی، تعاریف (نزدیک به هم و البته) مختلفی وجود دارد. این تعاریف از زوایای متفاوتی به موضوع بیماری هلندی نگریسته‌اند. در برخی تعاریف، عوارض بیماری بر اساس ساختار اقتصادی کشورهای مختلف مورد تأکید قرارگرفته است؛ در برخی دیگر علت شناسی و علل بروز، وجه تعریف آن قرارگرفته است؛ سایر تعاریف نیز به این بیماری از دیدگاه سازوکارها و فرآیندهای تأثیر آن بر اقتصاد برخی کشورها نگاه شده است. در تعریف کلی؛ بیماری هلندی به‌عنوان پدیده مضر حاصل از کشف منابع طبیعی بر اقتصاد کشورها تعریف‌شده است که به رشد نامتوازن اقتصادی می‌انجامد. یک وجه از نگاه به موضوع بیماری هلندی، تأثیر بیماری هلندی بر بخش صنعتی براساس تحلیل خرد اقتصادی است. در یکی از تعاریف متعارف، بیماری هلندی (در فضای اقتصاد خرد) نتیجه و تأثیر پدیده خام فروشی منبع طبیعی (نفت) بر تغییر نرخ‌های بازدهی و ارزش‌های سایه‌ای عوامل تولید معرفی می‌شود. بیماری هلندی به‌عنوان عامل تغییر در نسبت قیمت کالاهای قابل تجارت و غیرقابل تجارت می‌تواند از سه طریق بر ساختار صنعتی کشور خلل ایجاد کند: ­اول تغییر ارزش‌های سایه‌ای قیمت عوامل تولید به نفع بخش نفت و به ضرر بخش صنعت. ­دوم تغییر نرخ‌های بازدهی عوامل تولید (ازجمله نرخ دستمزد) به ضرر بخش قابل تجارت. ­سوم تأثیر مستقیم بر ساختار پولی اقتصاد و به‌تبع آن بر نرخ سود بانکی، کاهش سهم‌های اعتباری به ضرر بخش تولید و نیز کاهش انگیزه‌های سرمایه‌گذاری و نیز اشتغال صنعتی از طریق تثبیت نرخ بهره بانکی. نتیجه چنین اخلالی در ساختار صنعتی عبارت است از: -­ تقویت بخش صنعت نفت و عدم جانشینی میان عوامل تولید بخش نفت و سایر بخش‌های اقتصادی و به‌تبع آن رشد نامتوازن اقتصادی و تداوم اقتصاد تک‌محصولی؛ - ­افزایش مصرف‌گرایی جامعه به ضرر نسل‌های آتی؛ - ­کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری ناشی از کاهش نسبت بازدهی سرمایه به نرخ رجحان زمانی (با تاکید بر بخش صنعت)؛ ­- افزایش هزینه‌های نصب و نگهداری سرمایه‌گذاری صنعتی؛ -شکل‌گیری بی‌ثباتی در اقتصاد با منشأ پولی از ناحیه افزایش پول پرقدرت و تداوم خلق اعتبار بانکی.