تاریخ:

1401

مجری:

مجيد جليلي, مسعود کمالی اردکانی, فايزه هدايت نظري, محمدرضا سعادت, مهدی محرمی

کلیدواژه ها:

صنعت لوازم خانگی، رقابت پذیری، برندینگ

در این پژوهش بررسی و تحلیل صنعت لوازم خانگی و سطوح رقابت پذیری آن از منظر مولفه های مختلف تاثیر گذار بر فضای کسب و کار مورد توجه قرار گرفته است. از این رو در گام نخست (فصل اول) تحلیلی بر بازار جهانی این صنعت و ساختار حاکم بر روابط بازیگران فعال در آن چه در سمت عرضه و چه در سمت تقاضا صورت می پذیرد. در این راستا تلاش شده است تصویری از بازار این صنعت شامل ارزش آن، روندهای حاکم بر آن و ویژگی های مرتبط با صنعت لوازم خانگی ارائه گردد و شرکت ها و برندهای مطرح و بزرگ تولید کننده و راهبردهای کلان آن ها معرفی شود. همچنین روندهای اصلی تقاضا در بازارهای صنعت لوازم خانگی و اهم شرایط رقابت و تجارت برای بازیگران و کشورها در دو طبقه بندی بازارهای اشباع شده و بازارهای در حال رشد ارائه شده است. در ادامه با توجه به اهمیت موضوع رقابت و تجارت در ارتقای توانمندی های صنایع لوازم خانگی، وضعیت رقابت و تجارت سطوح عرضه و تقاضا به تفکیک بازارهای منطقه ای نیز مورد بررسی قرار گرفته است. هدف از این بررسی تبیین این مسئله است که دو طرف تقاضا و عرضه در هریک از بازارها چه ویژگی ها و مشخصه هایی دارند و رقابت در این بازارها نیازمند چه توانمندی ها و راهبردهایی است. در کنار موضوع رقابت در بازارهای فعلی، موضوع روندهای آتی نیز اهمیت دارد. از این رو در ادامه روندها و عوامل موثر بر فضای کسب و کار صنعت لوازم خانگی که متاثر از نتایج و تحلیل های صورت گرفته در بخش های پیشین است مورد تحلیل قرار گرفته است. در نهایت الگوهای همکاری و تعامل کشورهای و شرکت های برتر در بازار صنعت لوازم خانگی به تفکیک کشورهای مطرح در این صنعت نظیر کره جنوبی، چین، ترکیه و ... تبیین شده است و انواع اقدامات موثر در راستای ارتقای قدرت رقابت¬پذیری بازیگران فعال در صنعت لوازم خانگی براساس عواملی مشتمل بر «نحوه انجام وظایف و توسعه خدمات»، «ارتباط با زنجیره تامین»، «عملکرد در بازارهای هدف»، «سازوکار ارتقای محصول» و «رویه ارتقای فرایندها» معرفی و تشریح شده است. پس از بررسی بازار جهانی صنعت لوازم خانگی و نحوه تعامل بازیگران سمت عرضه و سمت تقاضا در آن، عملکرد کلان صنعت لوازم خانگی در کشور مورد توجه قرار گرفته است (فصل دوم). از این رو نخست جایگاه صنعت لوازم خانگی در اسناد بالادستی، نگاشت نهادی حاکم بر فضای فعالیت این صنعت، طبقه بندی محصولات و حجم و تنوع تولیدی آن ها بررسی شده است تا تصویری کلان از وضعیت صنعت لوازم خانگی کشور ارائه گردد. در ادامه ابعاد رقابت پذیری صنعت لوازم خانگی با تفکیک گروه های محصولی تشریح شده است تا این مهم بررسی شود که عوامل تاثیر گذار بر رقابت پذیری گروه های محصولی این صنعت چیست. در بررسی فضای کلان حاکم بر صنعت لوازم خانگی، نگاهی به روند حاکم بر این صنعت در گذشته نیز اهمیت دارد، از این رو تحولات حاکم بر این صنعت طی دو دهه گذشته از منظر برخی از شاخص های اقتصادی بررسی و تحلیل شده است. پس از این مهم، وضعیت حال حاضر رقابت پذیری صنعت لوازم خانگی کشور در چهار مولفه تحلیل عوامل تولید، تحلیل زیرساخت های پشتیبان، تحلیل سمت تقاضا و تحلیل ساختار، استراتژی و رقابت مطابق با الگوی رقابت پذیری پورتر بررسی شده است. در تحلیل عوامل تولید چهار موضوع سرمایه بری، نیروی انسانی، تامین قطعات و تحقیق و توسعه در سطح صنعت لوازم خانگی مورد بررسی قرار گرفته است. در تحلیل زیرساخت های پشتیبان دو مولفه زیرساخت های سمت تقاضا و زیرساخت های سمت عرضه (قبل از تولید و پس از تولید) مورد بررسی قرار گرفتند. در تحلیل تقاضا نیز بازار داخلی و شرایط تجاری حاکم بر این صنعت و همچنین چالش های مرتبط با سمت تقاضا آورده شده است. در تحلیل استراتژی، ساختار و تقاضا نیز موضوع ساختار نامتوازن و غیرمنسجم، ضعف عملکردی در خلق ارزش افزوده، وابستگی بالا به بازار داخلی، ناتوانی در بهره گیری از صرفه های مقیاس، تحریم ها، سهم بالای هزینه های ثابت و مبادله در ساختار صنعت لوازم خانگی مورد تحلیل قرار گرفته است. یکی از مهمترین عوامل کلیدی بر فعالیت و خروجی های صنعت لوازم خانگی، فضای قانونی و مقرراتی حاکم بر این صنعت است. از این رو در فصل سوم سیاست ها و اقدامات دولت مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا بیش از 30 قانون، مقرره و سازوکار اجرایی حاکم بر فضای کسب وکار این صنعت تحلیل شده اند و مجموعه حمایت ها و تسهیلات پیش بینی شده در این قوانین همراه با نقطه اثرگذاری بر زنجیره ارزش فعالیت های این صنعت استخراج و طبقه بندی شده اند. طبقه بندی مورد استفاده شامل دو محور سازوکار حمایتی در محیط اقتصادی و نهادی شامل 21 نوع حمایت مختلف و حوزه های هدف گذاری بر زنجیره ارزش در سه قبل از تولید، حین تولید و پس از تولید است. تفاوت های ماهوی میان گروه های محصولی در صنعت لوازم خانگی، ضرورت تحلیلی جامع بر سطح رقابت پذیری و زنجیره ارزش این گروه ها به صورت مجزا با هدف تبیین فضای کسب و کار و رقابت درون گروهی آن ها را ایجاب کرده است. از این رو در فصل چهارم این گزارش زنجیره ارزش گروه های منتخب محصولی شامل گرماسازها، یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی و تلویزیون مورد بررسی قرار گرفته و ساختار و عملکرد بنگاه های فعال در هر گروه، وضعیت حلقه تحقیق و توسعه، حلقه تامین، حلقه تولید و حلقه بازاریابی و فروش مورد بررسی قرار گرفته است تا نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید پیش روی صنعت لوازم خانگی از منظر عملکرد گروه های منتخب محصولی استخراج گردد. متناسب با تحلیل های صورت گرفته در فضای کلان صنعت لوازم خانگی و همچنین مجموعه نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید استخراج شده، شش عامل «بهره مندی از ساختار رقابتی و غیر انحصاری»، «انعطاف پذیر در تامین نهاده های تولید»، «بهبود درجات ارزش افزوده خصوصا در حلقه های متصل به تولید»، «توانایی تامین نیاز داخلی و سهم گیری از بازارهای صادراتی با اتکا به چندین برند مطرح ملی و منطقه ای»، «توانایی اشتغال زایی» و «بهبود درجات عمق ساخت داخل و فناوری محصولی» به عنوان ارزش های بنیادین در صنعت لوازم خانگی شناسایی شدند. به منظور نیل به ارزش های بنیادین در صنعت لوازم خانگی، غلبه بر چالش های کلیدی این صنعت ضروری است. این چالش ها نیز در 5 مولفه به شرح «فشارهای فزاینده ناشی از نقایص بازار عوامل تولید»، «ناتوانی زنجیره ارزش صنعت در ایجاد و خلق ارزش افزوده»، «کاهش توان بهره¬مندی از ظرفیت تقاضای داخلی و خارجی»، «سطح پایین سازمان¬یافتگی در ساختار بنگاهی صنایع لوازم خانگی» و «سهم بالای هزینه های مبادله در تولید» طبقه بندی شدند تا برنامه های بسته سیاستی توسعه برندهای ملی و منطقه ای در صنعت لوازم خانگی استخراج گردد. در نهایت با توجه به تحلیل های صورت گرفته در این پژوهش، بسته سیاستی ارتقای توان رقابت پذیری و توسعه برندینگ در صنعت لوازم خانگی در انتهای فصل چهارم ارائه شده است. این بسته متشکل از 7 هدف کلان و 23 راهبرد است. در ذیل این راهبردها مجموعه برنامه های اجرایی تدوین شده اند که هدف آن توسعه توان رقابتی صنعتی لوازم خانگی در بازارهای داخلی و خارجی با حضور چند برند ملی و منطقه ای و با محوریت تولید محصولات به روز، متنوع و با کیفیت در قیمت های رقابتی با بهره مندی از زنجیره ارزش متوازن و ساختاریافته در حلقه های طراحی، تحقیق و توسعه، برندینگ، تامین، تولید، بازاریابی، فروش و خدمات پس از فروش است.