تاریخ:

1387

مجری:

منصور عسگری ارجنگی

کلیدواژه ها:

نان‌های صنعتی، ارزیابی اقتصادی، ارزیابی مالی، بازار،‌پیش بینی تقاضا، ایران

نان محصولی استراتژیک در زندگی بشر است و دستیابی به کیفیت مطلوب در آن تابع متغیرهای به‌ هم‌ پیوسته‌ای است که باید در یک چرخه و به‌صورت یک سیستم، طراحی و مدل‌سازی شوند و هرگونه تغییر در مدل یا تغییر در جزئی از اجزای مدل، تاثیر مستقیم بر کیفیت نهایی نان خواهد داشت. در جامعه امروز تامین غذای مورد نیاز جمعیت یکی از مسائل اساسی است که هر روز به اهمیت آن افزوده می‌گردد، از طرفی با توجه به رشد جمعیت به‌ویژه در کشورهای فقیر این مسئله حادتر می‌باشد، کشورهای فقیر نه تنها درصد بیش‌تری از جمعیت را دارا می‌باشند بلکه دارای امکانات کمی در زمینه تولید و عرضه مواد غذایی نیز هستند. در همین راستا با توجه به امکانات موجود کشور در زمینه تولیدات کشاورزی باید کوشش شود که ارتباط و هماهنگی صحیح و منطقی بین تولید مواد غذایی و رشد جمعیت بر قرار شود و از هدر رفتن و ضایعات مواد غذایی به‌ویژه نان جلوگیری به‌عمل آید. در بین غلات، گندم به‌صورت‌های مختلف، قسمت عمده غذای مردم محسوب می‌گردد و از اهمیت خاصی برخوردار است که نان به‌عنوان اصلی‌ترین غذای مصرفی و تامین کننده کالری و ویتامین‌ها بوده که از اهمیت قابل توجهی برخور دار است. در چند سال اخیر، مصرف نان به دلایل متعدد از جمله افزایش هزینه سایر مواد غذایی افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است. واضح است که با توجه به محدودیت منابع و عدم امکانات تامین مواد غذایی لازم است برای رفع نیازهای معیشتی مردم به‌ویژه اقشار کم درآمد، از مناسب‌ترین روش‌ها جهت تامین مواد مورد نیاز آن‌ها استفاده گردد که یکی از این روش‌ها تهیه نان‌های مخصوص و غنی شده با پروتئین، املاح و ویتامین‌ها می‌باشد. تهیه نان خوب و مناسب، نیازمند اطلاعات دقیق، شناخت مواد اولیه، مقایسه روش‌های تولید، بسته‌بندی و نگهداری می‌باشد. امروزه بیش از نیمی از مردم جهان از نان‌های صنعتی تغذیه می‌کنند، مسائل مربوط به نان و چگونگی تهیه نان‌های صنعتی در اردیبهشت 1377 در دولت مطرح گردید که از سال 1385 به‌طور جدی در وزارت بازرگانی این مسئله دنبال می‌گردد و مسئله تولید نان‌های صنعتی به عنوان راه کاری برای سیاست گزاران در زمینه تولید انواع نان مورد توجه می‌باشد. تولید نان به روش‌های صنعتی و گسترش این واحدها سبب خواهد شد که نارضایتی مردم از کیفیت نان کاسته شده و هم‌چنین از زیان‌های سنگین اقتصادی در این زمینه جلوگیری گردد. یافته های طرح: اتلاف منابع، یکی از مهم‌ترین مسایلی است که کشور ما با آن روبروست، این امر به ویژه در مورد نان کاملاً چشم‌گیر است. نان به‌عنوان غذای اصلی مردم ایران،‌ روزانه قسمت اعظم کالری، پروتئین، املاح معدنی و ویتامین‌های گروه B مورد نیاز را تامین می‌کند و در حدود 65-60 درصد پروتئین و کالری و حدود 3-2 گرم املاح معدنی مورد نیاز مردم به ویژه اقشار کم ‌درآمد از خوردن نان تامین می‌شود. از این روست که عرضه و قیمت نان از لحاظ اقتصادی و اجتماعی و سیاسی همواره از حساسیت خاصی برخوردار بوده و بیش از 20 سال است که دولت می‌کوشد با دخالت در بازار نان،‌ این کالای استراتژیک را کنترل کند.هر چند دولت موفق شده ثبات عرضه و فراوانی نان را حفظ کند و قیمت را با پرداخت یارانه در سطحی نازل نگه دارد،‌ لیکن در زمینه جلوگیری از اتلاف ضایعات نان،‌ موفقیتی بدست نیاورده است. تثبیت قیمت نازل و اعمال انحصار بر آن، ‌بر رفتار مصرف کننده و تولید کننده تأثیر منفی بجا گذاشته و بخش مهمی از این نان ارزان که برای دولت و کشور بسیار گران تمام می شود، به صورت ضایعات از چرخه مصرف خارج می‌شود. جلوگیری از ضایعات می‌تواند کشور را به صادرکننده گندم تبدیل نماید. لذا دولت جمهوری اسلامی ایران در جهت دسترسی به حداقل ضایعات و حتی از بین بردن ضایعات نان، ‌طی برنامه‌های پنج‌ساله توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی به این مهم پرداخته و از جمله سیاست‌های اصولی در بخش صنعتی را بهبود بخشیدن به کیفیت تولید نان قرار داده است. جهت دستیابی به این سیاست مهم،‌ تنها راه ‌حل اساسی،‌ تولید نان به شکل صنعتی می‌باشد. چرا که با سیستم‌های سنتی و قدیمی تولید نان،‌ دست یافتن به کیفیت قابل قبول امری غیرممکن به‌نظر می‌رسد. تولید نان به روش صنعتی،‌ این محصول حیاتی و اساسی را از نظر اقتصادی توجیه نموده و امکان به‌کارگیری نیروهای متخصص در امور تغذیه را به‌طور مستقیم در فرایند تولید نان فراهم می‌آورد.آن‌چه که امروزه از آن تحت عنوان ضایعات نام برده می‌شود،‌ نتیجه سال‌های تولید سنتی و بدون توجه به مسایل کیفی و تولید نان توسط افراد غیرماهر و عدم استفاده از فن‌آوری‌های مدرن می‌باشد که سیاست‌های حمایتی و یارانه‌های دولت به این بخش از صنعت را نیز می‌توان به عنوان یکی از موانع پیشرفت فرآورده‌های آردی به‌دلیل عدم صرفه اقتصادی دانست. امروزه،‌ اهمیت تولید نان‌های صنعتی به لحاظ به‌کارگیری تکنولوژی جدید و دارا بودن کم‌ترین ضایعات ناشی از فرآیند تولید و ماندگاری بیش‌تر نسبت به نان‌های سنتی و قابلیت تنوع بخشی محصولات آن بر کسی پوشیده نیست، از این‌رو، در قانون بودجه سال 1378 دولت جمهوری اسلامی ایران - بند (ی) تبصره 5 و تصویب‌نامه شماره 19414/ت37258هـ مورخ 11/2/1386،‌آیین‌نامه اجرایی جزء مصوباتی در این خصوص وجود دارد.به منظور بهبود کیفیت و کاهش ضایعات نان، دولت در سال 1378 برای تولید نان‌های صنعتی و مرغوب تمهیداتی از قبیل واگذاری زمین به قیمت منطقه‌ای، صدور مجوز ساخت و ساز توسط دستگاه‌های ذی‌ربط، ضرایب مالیاتی و حق بیمه مشابه نان‌های سنتی،‌ تامین حداقل 80 درصد سرمایه از محل تسهیلات پیش‌بینی شده در تبصره (3) این قانون،‌ آرد مناسب و سایر مواد بهبود دهنده نان و ماشین‌آلات پخت نان استاندارد را فراهم نموده است.دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها، ‌حسب مورد،‌ همکاری لازم را با تولید‌کنندگان نان‌های مزبور موضوع این بند با معرفی ادارات کل صنایع و دستگاه‌های ذیربط بازرگانی فراهم خواهند آورد. وزارت بازرگانی و سازمان غله موظف هستند سهمیه آرد مصرفی تولیدکنندگان مزبور را از محل تغییر نان‌های سنتی و در سقف سهمیه آرد استان تامین نمایند. تمامی این تمهیدات و تسهیلات صورت گرفته از جانب دولت و سایر دستگاه‌های اجرایی،‌ به منظور ترغیب تولیدکنندگان سنتی برای تولید صنعتی و نیز ترغیب سایر افراد به ایجاد واحدهای صنعتی نان می‌باشد که تمامی این موارد و نتایج آماری حاصله،‌ دلایلی بر توجیه‌پذیر بودن ایجاد واحد صنعتی تولید نان می‌باشد. آن‌چه از بررسی بازار گندم بدست می‌آید این است که به دلیل شرایط آب و هوایی (خشکسالی، افزایش دما و سیل) و کاهش سطح زیرکشت، عرضه جهانی گندم کاهش یافته است. هم‌چنین افزایش جمعیت جهان و افزایش تقاضای کشورهایی مانند هند موجب بالارفتن تقاضای جهانی گندم شده است. در نتیجه قیمت گندم در بازار جهانی به شدت افزایش یافته است. بنابراین با توجه به درصد بالای استفاده ازگندم برای تولید نان، قیمت این محصول نیز با توجه به افزایش قیمت گندم، در اکثر کشورها از افزایش زیادی برخوردار بوده به طوری که قیمت نان تقریباً به اندازه افزایش قیمت گندم افزایش یافته است. در ایران با توجه به سیاست خرید تضمینی گندم در سال‌های اخیر کشور با افزایش تولید روبه‌رو بوده‌است. با این حال همانند سایرکشورها قیمت نان با افزایش سالانه قیمت گندم افزایش پیدا کرده‌است ولی به دلیل حجم بالای یارانه تخصیصی دولت به گندم و نان افزایش قیمت‌ها در سطح جهانی نمی‌باشند.خلاصه اطلاعات و نتایج گزارش توجیه مالی اقتصادی طرح تولید نان‌های صنعتی را نشان می‏دهد که سرمایه‏گذاری کل طرح 89575337 هزار ریال که شامل 85495833 هزار ریال سرمایه‏گذاری ثابت و 4079503 هزار ریال سرمایه در گردش می‏باشد. ارزش افزوده طرح به ازای یک تن تولید 2999 هزار ریال محاسبه شده‌است. دوره بازگشت سرمایه به عنوان یک معیار کمکی ارزیابی اقتصادی طرح 35/5 سال می‏باشد. نرخ بازده داخلی طرح 36/16 درصد محاسبه شده‌است. نقطه سربه ‏سر طرح در 66/25 درصد از ظرفیت تولید اتفاق افتاده است، میزان تولید و فروش سالیانه در نقطه سربه ‏سر 2094 تن و قیمت تمام شده محصول در ظرفیت کامل برابر 3697 ریال بر هر کیلوگرم و قیمت فروش نیز 6000 ریال بر هر کیلوگرم می‏باشد. بنابراین با توجه به شاخص‏های ارزیابی ذکر شده، اجرای طرح تولید نان‌های صنعتی با ظرفیت تولید سالیانه برابر با 8160 تن (تولید با مصرف روزانه 20 تن آرد) از نظر اقتصادی توجیه دارد.