تاریخ:

خرداد 1391

نویسنده:

میترا رحمانی

کلیدواژه ها:

روابط تجاری - ایران - عراق

شاخص‌‌های اقتصادی و تجاری نشان از بزرگتر بودن اقتصاد ایران نسبت به عراق دارند. رشد اقتصادی مثبت عراق و افزایش درآمد سرانه این کشور می‌تواند عراق را تبدیل به یک بازار مناسب برای کالاهای صادراتی ایران نماید.روابط تجاری ایران در دهه 1990 میلادی بیشتر با کشورهای توسعه‌یافته اروپایی بوده‌است در حالی که روابط تجاری عراق بیشتر را کشورهای در حال توسعه بوده است ولی ایران در طی زمان به سوی کشورهای درحال توسعه تغییر جهت داده‌ و در حال حاضر بیشتر با کشورهای آسیایی مراودات تجاری دارد در حالی که کشور عراق در حال حاضر گرایش بیشتری به سوی کشورهای توسعه‌یافته دارد. بررسی روابط تجاری دو جانبه دو کشور نشان می‌دهد طی دهه 1380 ایران روابط تجاری خود با عراق را گسترش داده‌است و همواره تراز تجاری ایران با عراق مثبت بوده‌است.طی دهه 1380 کشور عراق یکی از مقاصد صادرات خدمات فنی و مهندسی(علیرغم افت‌وخیزهای موجود) ایران بوده‌است.محاسبات مرتبط با مزیت نسبی صادراتی(میانگین دوره 2004 تا 2010) نشان می‌دهد ایران با 711 کد کالا 6 رقمی HS دارای مزیت نسبی بزرگتر از یک است. از بین 30 قلم اول این فهرست(با بیشترین مزیت نسبی صادراتی ایران) ایران 22 کد کالا را طی این دوره به کشور عراق(به عنوان یکی از مقاصد صادراتی) صادر کرده‌است. زعفران، پسته، شمش، پارچه غیرمخملی‌باف، فرش، فورآلدئید، کولرهای آبی‌ خانگی، خرما، محصولات تخت‌نورد‌شده‌از آهن و فولاد، گاززغال‌سنگ، گلیم، شیره و عصاره شیرین‌بیان، مویزانگورخشک‌شده، متانول، گل گوگرد، سنگ‌های مرمر و تراورتن، وازلین گرید دارویی و زیره‌سبز از جمله مهمترین این کالاها هستند. تعیین پتانسیل‌های صادراتی ایران به عراق(متوسط دوره 2004 تا 2010) در سطح کدهای 6 رقمی HS نشان می‌دهد ایران در خصوص 4370 کد کالا به عراق پتانسیل صادراتی دارد. در این بین ایران در ارتباط با 659 کد کالا پتانسیل صادراتی بالای 1 میلیون دلار به عراق دارد. پتانسیل صادراتی ایران به عراق برای این 30 قلم عنوان شده طی این دوره(برای متوسط دوره(10-2004)برابر 7/327658 هزار دلار است. ایران 28 کد کالا را به عراق صادر می‌کند و تنها کدهای  (زیورآلات یا جواهرآلات و اجزاء آنهااز فلزات گرانبها) و‌  (سایر گندم و مخلوط گندم و چاودار) هستند که ایران به عراق صادرات نداشته‌است.مطابق محاسبات پژوهش کالاهای قابل صادرات ایران به عراق با مدنظر قرارگرفتن 3 شاخص پتانسیل صادراتی ایران به کشور عراق، مزیت نسبی صادراتی ایران و متوسط مزیت نسبی وارداتی عراق برای متوسط دوره(10-2004) برابر با 305 کالا در سطح کدهای 6 رقمی HS است. 30 اولویت اول این کالاها بیش از 55 درصد ارزش کالاهای قابل صادرات ایران به عراق را شامل می‌شود. سیمان پرتلند، میوه و سبزیجات(سیب تازه، خیار و خیارشور، فلفل، پسته، هندوانه، گوجه فرنگی، سیب‌زمینی)، کاشی و سرامیک، پودر و مایع لباسشوئی، ماست، پارچه، روغن جانشین کره کاکائو، ظروف ملامین، سایر روغن دانه آفتابگردان، بیسکوئیت، کولرهای‌آبی خانگی، رب گوجه فرنگی، شیرینی بدون کاکائو، محصولات خبازی، آب‌وآب معدنی، شکلات و سایرفرآورده‌های دارای کاکائو از جمله مهمترین این محصولات هستند که ایران می‌تواند به عراق صادر نماید.یافته‌های تحقیق در خصوص آثار ایجاد موافقت‌نامه تجارت آزاد بین ایران و عراق حاکی است تجارت بین دو کشور افزایش یافته(حدود 360میلیون دلار) و افزایش ارزش صادرات ایران به کشور مذکور(351میلیون دلار) بسیار بیشتر از واردات از آن کشور(9میلیون دلار) خواهد بود و این امر با افزایش مازاد تراز تجاری ایران با آن کشور(به میزان 342میلیون دلار) همراه خواهد شد. همچنین تشکیل این موافقت‌نامه آثار رفاهی برای مصرف‌کنندگان هر دو کشور بدنبال خواهد داشت که با توجه به افزایش بیشتر در واردات عراق از ایران در مقایسه با واردات ایران از آن کشور در اثر ایجاد تجارت، رفاه مصرف‌کنندگان عراقی(7/8میلیون دلار) بیش از مصرف‌کنندگان ایرانی(8/0میلیون دلار) خواهد بود. پس از اجرای موافقت‌نامه درآمدهای تعرفه‌ای ایران کاهش خواهد یافت(3 میلیون دلار) اما در مقایسه با افرایش چشمگیر در صادرات ایران به کشور مذکور(350میلیون دلار) قابل اغماض است.برآورد آثار تجاری و رفاهی و تغییرات در درآمدهای تعرفه‌ای کشور حاکی از آن است که در برقراری موافقت نامه تجارت آزاد بین ایران عراق، هر دو کشور از منافع تجاری برخوردار خواهند شد اما سهم ایران از این منافع به نحو چشمگیری بالاتر از عراق خواهد بود. لذا تلاش برای برقراری این موافقت‌نامه توصیه می‌گردد.