تاریخ:

مرداد 1393

نویسنده:

الهام اسمعیلی‌پور ماسوله

کلیدواژه ها:

فرایند - جواز - بهره برداری

پروانه بهره‌برداری مجوزی است که پس از تکمیل طرح، احداث ساختمان، ‌نصب ماشین‌آلات و تجهیزات، تایید وزارت بهداشت،‌ سازمان استاندارد و محیط زیست توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت استان‌ها به منظور انجام فعالیت تولیدی به دارنده جواز تاسیس داده می‌شود. سرمایه‌گذار که دارنده جواز تاسیس است می‌تواند پس از تهیه زمین و طی مراحل احداث ساختمان و نصب تجهیزات مورد نیاز برای دریافت پروانه بهره‌برداری درخواست نماید. با ارائه درخواست متقاضی پروانه بهره‌برداری، بازدید و ظرفیت‌سنجی توسط کارشناسان سازمان صنعت، معدن و تجارت استانی که بنگاه تولیدی در آن قرار دارد، انجام می‌پذیرد. سازمان حفاظت از محیط زیست نیز مطابق با ماده 13 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، استقرار واحد مزبور در محل را بررسی می‌کند. چنانچه بنگاه مزبور مشمول رعایت استاندارد اجباری باشد جهت دریافت پروانه بهره‌برداری می‌بایست موافقت سازمان استاندارد در خصوص رعایت استاندارد مزبور را دریافت نماید. همچنین اگر حوزه فعالیت بنگاه در زمینه آرایشی، بهداشتی، دارویی، غذایی و آشامیدنی باشد می‌بایست نسبت به دریافت تاییدیه وزارت بهداشت اقدام نماید. پس از دریافت تاییدیه وزارت بهداشت، سازمان استاندارد و سازمان حفاظت از محیط زیست، در صورت کامل بودن مدارک متقاضی، پروانه بهره‌برداری صادر می‌گردد. فرآیند اخذ پروانه بهره‌برداری بسته به نوع فعالیت واحد تولیدی می‌تواند فرآیندی ساده و یا طاقت‌فرسا باشد. چنانچه اخذ پروانه مربوط به حوزه فعالیتی باشد که نیازی به رعایت استاندارد اجباری و دریافت تاییدیه از وزارت بهداشت نداشته باشد در آن صورت این فرآیند به سادگی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌پذیرد ولیکن در غیر این صورت، فرآیندی زمان‌بر و پر چالش خواهد بود. یکی از یزرگترین چالش‌های بنگاه‌هایی که در زمینه تولید کالاهای بهداشتی، آشامیدنی،‌ غذایی و دارویی فعالیت می‌کنند دریافت مجوزهای پروانه بهره‌برداری، مسئول فنی و ساخت از معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت می‌باشد. متاسفانه طولانی بودن زمان دریافت این مجوزها موجب می‌گردد سررسید وام خیلی از صنایع رسیده باشد درحالیکه هنوز اجازه تولید دریافت نکرده‌اند. یکی از دلایل طولانی بودن دریافت مجوزهای وزارت بهداشت سری بودن فرآیندهای مربوطه و شروع این فرآیندها پس از تولید آزمایشی واحد صنعتی می‌باشد. یکی دیگر از مشکلات مربوط به فرآیند اخذ پروانه بهره‌برداری، رعایت برخی از استانداردهای اجباری است که اگرچه منجربه ارتقا کمی و کیفی فرآیند تولید می‌گردد ولیکن متاسفانه بعضی از این استانداردها هنوز در کشور تدوین نگردیده و سرمایه‌گذار می‌بایست هزینه و زمانی را صرف تدوین استاندارد مورد نیاز نماید. مطابق با قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، سازمان حفاظت از محیط‌زیست می‌بایست با توجه به ضوابط و معیارهای این سازمان نسبت به تایید محل استقرار واحد صنعتی اقدام نماید. چالشی که در این خصوص وجود دارد آن است که این سازمان پس از احداث و نصب تجهیزات واحد مزبور، بررسی لازم در خصوص رعایت ضوابط و معیارهای مورد نیاز را به عمل می‌آورد و چنانچه محل استقرار مورد تایید این سازمان نباشد یا باید کارخانه به محل دیگری منتقل شود و یا می‌بایست در خصوص قانون مربوطه تخفیف‌هایی به عمل آید که این خود به زیان سرمایه‌گذار خواهد بود. همچنین مطابق با بند ب ماده 192 قانون برنامه پنجم توسعه به منظور کاهش عوامل آلوده‌کننده و مخرب محیط‌زیست، کلیه واحدهای بزرگ صنعتی و غیرصنعتی مشمول، موظفند نسبت به نمونه‌برداری و اندازه‌گیری آلودگی و تخریب زیست‌محیطی خود اقدام و نتیجه را در چارچوب خوداظهاری به سازمان حفاظت محیط‌زیست ارائه نمایند. با وجود دستورالعمل و فهرست کلی کارخانه‌های مشمول این موضوع، هنوز ابهاماتی در خصوص الزام و عدم الزام یک واحد صنعتی برای نصب سیستم آنلاین کنترل آلودگی هوا و جزئیات آن وجود دارد و برخی از واحدها در زمان نیاز به اخذ مجوز بهره‌برداری و در هنگام استعلام از سازمان حفاظت از محیط‌زیست با چنین الزامی مواجه می‌شوند که موجب اتلاف وقت و هزینه تولید‌کننده می‌شود. بسیاری از الزامات مربوط به دریافت مجوز بهره‌برداری همچون مجوزهای وزارت بهداشت و.... تنها مختص واحدهای صنعتی بزرگ بوده که براحتی توسط دولت قابل رصدکردن می‌باشند در صورتیکه واحدهای کوچک زیرپله‌ای مشغول فعالیت‌های مشابه هستند بدون آنکه چنین نظارت‌های سختگیرانه‌ای بر آنان وجود داشته باشد که این موضوع خود یکی از عوامل ناسالم بودن فضای کسب و کار کشور است و منجر به کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری از مسیر قانونی می‌گردد. با توجه به چالش‌های موجود جهت بهبود فرآیند اخذ پروانه بهره‌برداری موارد زیر پیشنهاد می‌گردند: پیگیری هماهنگی با وزارت بهداشت برای تسهیل و تسریع فرآیندهای نظارتی مرتبط: بیشترین چالش در فرآیند اخذ پروانه بهره‌برداری، مربوط به استعلامات از وزارت بهداشت می‌باشد. لذا پیگیری ایجاد هماهنگی با این وزارتخانه جهت تسریع و ساده‌سازی فرآیند نظارتی ضروری بوده که موارد زیر پیشنهاد می‌گردند: ایجاد ساختار موازی برای اخذ مجوزهای وزارت بهداشت: اخذ مجوزهای بهره‌برداری، مسئول فنی و ساخت از وزارت بهداشت یک فرآیند سری است در صورتیکه امکان بررسی این مجوزها بصورت موازی و همراستا وجود دارد زیرا پروانه ساخت مربوط به فرمولاسیون محصول، ‌پروانه مسئول فنی مربوط به معرفی،‌ آموزش و تایید مسئول فنی، پروانه بهره‌برداری نیز مربوط به تایید الزامات بهداشتی واحد تولید، فرآیند و خطوط تولید است. بررسی پروانه ساخت و مسئول فنی قبل از احداث واحد صنعتی: این دو پروانه پس از اتمام تاسیس واحد صنعتی و مجوز بهره‌برداری وزارت بهداشت بررسی می‌گردند در حالیکه امکان بررسی آن‌ها به هنگام احداث کارخانه وجود داشته و این کار منجربه کاهش خواب سرمایه می‌شود. هماهنگی به منظور کاهش زمان بررسی‌ها: انعقاد تفاهم‌نامه بین وزارتخانه‌های بهداشت و صنعت،‌ معدن و تجارت در خصوص تسریع بررسی‌های مورد نیاز و ارائه نتایج مربوط به استعلامات و مجوزهای مربوطه حداکثر ظرف یک ماه،‌ می‌تواند راهکار مفیدی برای تسریع فرآیند اخذ پروانه بهره‌برداری باشد. ایجاد بانک اطلاعاتی واحدهای صنعتی در بهداشت: وجود بانک اطلاعاتی کامل از کارخانه‌ها و واحدهای موجود در محدوده استان موجب می‌گردد تا نیازی به جمع‌آوری اطلاعات مربوط به فضای بیرونی کارخانه توسط متقاضی پروانه بهره‌برداری وجود نداشته و سرعت بررسی‌ها در وزارت بهداشت افزایش یابد. هماهنگی با سازمان استاندارد برای تسریع در تدوین استانداردهای اجباری مورد نیاز: برخی واحدهای صنعتی موظف به رعایت استانداردهایی هستند که هنوز در کشور تدوین نشده‌اند، در این حالت رسمیت به مجوز مشروط و همچنین ایجاد ساختاری برای اولویت‌دهی به تدوین چنین استانداردهایی در سازمان استاندارد ضروری می‌باشد. پیگیری نظارت و سخت‌گیری در خصوص واحدهای غیرمجاز (زیرپله‌ای): توسعه واحدهای زیرپله‌ای فاقد مجوزهای ضروری و عدم شناسایی و برخورد با این واحدها منجر به ناسالم شدن فضای کسب و کار می‌شود. بنابراین پیشنهاد می‌گردد که فرآیندی جهت ساماندهی واحدهای غیر مجوزدار (زیر پله‌ای) تدوین و در آن فرآیند مسئولین شناسایی چنین واحدها و نحوه برخورد با آنان مشخص گردد. استعلام از سازمان محیط زیست در زمان اخذ مجوز تاسیس یا تخصیص زمین: پیشنهاد می‌گردد که استعلام از سازمان حفاظت محیط‌زیست در خصوص محل استقرار به زمان ارائه مجوز تاسیس و یا قبل از قطعی شدن زمین احداث کارخانه منتقل گردد و کنترل مرتبط در این خصوص نیز در دستورالعمل مربوطه اصلاح شود. عدم نیاز به استعلام از محیط زیست برای صنایع های‌تک: با توجه به عدم آلایندگی صنایع های‌تک پیشنهاد می‌شود فرآیند دریافت استعلام از محیط‌زیست برای اینگونه صنایع حذف شده تا تمایل بیشتری برای سرمایه‌گذاری در چنین صنایعی برای سرمایه‌گذاران ایجاد گردد. پیگیری ارائه استاندارد در خصوص الزامات سیستم آنلاین کنترل آلودگی: با توجه به وجود ابهاماتی در خصوص الزام و عدم الزام یک واحد صنعتی برای نصب سیستم آنلاین کنترل آلودگی هوا و همچنین جزئیات الزامات آن، پیگیری ارائه استاندارد مدون و مشخص در خصوص محل‌هایی که نیاز به نصب این سیستم‌ها دارند، ضروری می‌باشد. وجود چنین دستورالعمل‌هایی موجب می‌گردد واحدهایی که مجبور به اجرا هستند در زمان احداث نسبت به نصب تجهیزات مورد نیاز اقدام نمایند تا زمان کمتری تلف شود.