تاریخ:

1389

مجری:

بهنام غفاری فارسانی

کلیدواژه ها:

دعاوی خرد، دعاوی جمعی، مصرف‌کننده، حقوق مصرف‌کنندگان، آیین دادرسی مدنی

به طور کلی، دو نوع حمایت از مصرف‌کنندگان در برابر قدرت عرضه‌کنندگان قابل تصور است: 1) حمایت ماهوی: به معنای وضع مقررات ماهوی کافی و موثر و اعطای حقوق ویژه‌ به مصرف‌کنندگان؛ مانند حق دسترسی به اطلاعات، حق ایمنی، حق انتخاب و غیره؛ 2) حمایت شکلی: یعنی تصویب مقررات شکلی خاص صرف‌نظر از قواعد آیین دادرسی معمول با هدف تسهیل و تسریع در رسیدگی به دعاوی مصرف‌کنندگان. واقعیت آن است که در نتیجة نقض حقوق مصرف‌کنندگان، از یک‌سو سود نامشروع سرشاری عاید عرضه‌کنندگان متخلف می‌شود ولی از سوی دیگر به دلیل توزیع آن میان کلیة مصرف‌کنندگان،زیان عرفاً ناچیزی به هر یک از آنان وارد می‌شود. از این رو معمولاً مصرف کنندگان انگیزة چندانی برای طرح دعوا و مطالبة زیان خود ندارند. در واقع، نقض حقوق آنان از سوی عرضه‌کنندگان توجیه اقتصادی دارد در حالی که تعقیب متخلفین توسط زیان‌دیدگان فاقد چنین توجیهی است. از این‌رو، قوانین ماهوی حمایت از مصرف‌کنندگان به دلیل عدم اجرا در معرض خطر بالقوة متروک شدن قرار دارند. برای حل این معضل، در نظام‌‌های حقوقی تمهیدات مختلفی اندیشیده شده که از آن‌ جمله وضع مقررات شکلی خاص برای طرح اختلافات دارای ارزش مالی کم در مراجع قضایی است. از آنجا که مصداق بارز این اختلافات، ادعاهای مصرف‌کنندگان می‌باشد، هدف این مقررات تسهیل و تسریع در رسیدگی و ایجاد انگیزة کافی نزد مصرف‌کنندگان برای اقامة دعوی است. در مقررات شکلی مزبور، عمدتاً دو شیوة قضایی خاص برای طرح و رسیدگی به دعاوی پیش‌بینی شده است که عبارتند از: 1) دعاوی خرد (Small Claims) و 2) دعاوی جمعی (Class Actions). طرح پژوهشی حاضر با اتکاء بر مطالعة تطبیقی، به بررسی این دو شیوة دادرسی و نقش آنها در حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان اختصاص یافته است. ضمن آن که وضع این دعاوی در حقوق ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پیشنهادهای لازم ارایه خواهد شد.