تاریخ:

مهر 1392

نویسنده:

اکرم عباسي فر

کلیدواژه ها:

بازرگانی خارجی-صادرات و واردات-نرخ ارز-ترازپرداخت‌ها-تراز بازرگانی- تراز بازرگانی غیرنفتی

بخش بازرگانی، حوزه‌های مختلفی را در جنبه‌های داخلی و تجارت خارجی دربر می‌گیرد و سیاستهای اتخاذی در این بخش می‌تواند اثرات مثبت یا منفی قابل توجهی بر بخش‌های تولیدی داشته باشد. از این رو لزوم اتخاذ تصمیمات کارشناسی در این بخش، حائز اهمیت است. بررسی تجارت خارجی کشور در سال 1391، نشان داد که در ابتدای سال 1391 صادرات با کاهش فزاینده‌ و واردات نیز به لحاظ وزن با افزایش و به لحاظ ارزش با کاهش مواجه بوده است. در همین سال، بر تمرکز مبادی وارداتی کشور کاسته و بر تمرکز مقاصد صادراتی افزوده شده است. علاوه بر این سهم کشورهای اروپایی در تجارت خارجی ایران کاهش و سهم کشورهای شرقی افزایش یافته است (برخلاف سال‌های نخست دهه 1380). رابطه مبادله تجاری ایران (TOT) در سال 1391، رقم 35/0 بوده که نشان‌دهندة صادرات محصولات ارزان قیمت و واردات محصولات با ارزش افزوده بالاتر است. بررسی وضعیت تراز پرداخت‌های کشور نشان می‌دهد که علی‌رغم افزایش درآمدهای نفتی، تراز پرداخت‌ها در سال‌های اخیر ارقام منفی را تجربه کرده است لیکن ارقام "تراز بازرگانی" به موجب درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت خام، در سال‌های اخیر همواره مثبت بوده است. همچنین بررسی "تراز بازرگانی غیرنفتی" کشور نشان می‌دهد که از سال 1370 تاکنون "تراز بازرگانی غیرنفتی" همواره مقداری منفی بوده است یعنی میزان واردات کشور از کل صادرات غیرنفتی همواره بیشتر بوده و صادرات غیرنفتی کشور توانایی پوشش واردات را نداشته است. آنچه مشاهده می‌شود آن است که در حال حاضر چالش‌های زیادی در بخش بازرگانی وجود دارد که علیرغم ادغام آن با وزارت صنعت و معدن، چالش‌های مربوطه کاهش نیافته و در مواردی مانند محدودیت‌های صادراتی، بیشتر نیز شده است. سیاست‌های اخیر ارزی کشور هم منجر به تشدید این چالش‌ها شده و در نهایت بحرانهای بخش بازرگانی را پیچیده‌تر کرده است. به نظر می‌رسد ایجاد تنوع در طرف‌های تجاری کشور، کاهش تمرکز صادرات بر کالاهای با پایه نفتی به منظور بهبود تراز تجاری کشور ضرورت دارد. همچنین پیشنهاد می‌شود سازوکار بازرگانی کشور به گونه‌ای تغییر کند تا ضمن حرکت به سمت حذف نرخ‌های چندگانه نرخ ارز، در کوتاه‌مدت نیز شفاف‌سازی لازم برای تخصیص ارز صورت گیرد تا ابهامات و مشکلاتی مانند ممنوعیت صادرات برخی اقلام کالا به دلیل دریافت ارز مرجع رخ ندهد. علاوه بر این با توجه به وسعت حوزه بازرگانی و اثرگذاری سیاست‌های اجرایی آن بر همه بخش‌های اقتصادی، لازم است توجه ویژه‌ای به سیاست‌های کلان کشور شود تا با اصلاح و تعدیل آنها بتوان شاهد تحقق تحول در اقتصاد و تقویت اقتصاد مقاومتی بود.