تاریخ:

1397

مجری:

حسن حیدری

کلیدواژه ها:

نرخ ارز، سیاست ارزی، بخش صنعت، تولید، صادرات

در سال‌های پس از جنگ تحمیلی، چندین بار شوک ارزی در اقتصاد ایران رخ داده است. این شوک‌های ارزی همواره بر متغیرهای مهم در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران اثرگذار بوده‌‌‌‌اند. سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران اقتصادی، همواره در زمان‌هایی که شوک‌های ارزی رخ می‌دهد با دو سوال اساسی روبرو هستند: 1-تاثیر تغییرات نرخ ارز بر متغیرهای اصلی بخش صنعت چگونه است؟ 2-کدام فعالیت‌های صنعتی از تغییرات نرخ ارز منتفع می‌شوند و کدامیک از این وضعیت زیان می‌بینند؟ تحقیق حاضر با هدف پاسخ‌‌‌‌گویی به این پرسشها آغاز شد. یافته‌‌‌‌های این تحقیق نشان می‌‌‌‌دهند: • سیاست ارزی مناسب در کنار سایر سیاست‌های صنعتی یکی از عناصر مهم توسعه صنعتی است. نکته کلیدی در سیاست ارزی، پرهیز از قیمت‌‌‌‌گذاری مصنوعی نرخ ارز و تعهد به حفظ نرخ ارز رقابتی بر اساس حفظ قدرت رقابت محصولات است. البته به این سیاست باید به عنوان یک سیاست مکمل نگریست. • قیمت صنایع با افزایش نرخ ارز به یک میزان افزایش نمی‌‌‌‌یابد. از سوی دیگر، در اکثر صنایع افزایش نرخ ارز به افزایش متناسب و یک به یک در قیمت محصولات تولیدی منجر نمی‌‌‌‌شود. با این حال، به طور مشخص در صنعت خودرو قیمت‌ها به صورت یک به یک با افزایش نرخ ارز افزایش می‌‌‌‌یابند. عوامل مختلفی را می‌‌‌‌توان در این میان در نظر گرفت که مهم‌ترین آن این است که صنعت خودرو نسبت به رقابت خارجی بسته‌‌‌‌تر است. وابستگی به تجهیزات مصرفی و سرمایه‌‌‌‌ای وارداتی و همچنین سیاست قیمت‌‌‌‌گذاری دولتی که در قیمت‌ها چسبندگی ایجاد می‌‌‌‌کند نیز در تفاوت واکنش قیمت‌ها در صنایع مختلف به تغییرات نرخ ارز نقش مهمی دارند. • یافته‌‌‌‌ها نشان می‌‌‌‌دهد که به طور کلی متغیرهای کلیدی در صنایع مختلف در ایران به سیاست ارزی حساسیت قابل توجهی دارند. این نشان می‌‌‌‌دهد که سیاست ارزی مناسب در تحریک این متغیرها موثر است. سیاست تثبیت نرخ ارز اسمی اثرات منفی بر متغیرهای صادرات، تولید و سرمایه‌‌‌‌گذاری صنعتی خواهد داشت و واردات صنعتی را افزایش می‌دهد. به نظر می‌‌‌‌رسد که سیاست مناسب، تثبیت نرخ ارز حقیقی است. • یافته‌‌‌‌های این تحقیق نشان داد که تصورات معمول مبنی بر این‌که با حمایت‌‌‌‌گرایی می‌‌‌‌توان رشد و صادرات صنعتی را افزایش داد چندان درست نیست. برعکس، صادرات و تولید در صنایعی بالاتر بوده است که به میزان بیشتری در معرض رقابت خارجی بوده‌‌‌‌اند. البته این سیاست باید در کنار سیاست تثبیت نرخ ارز حقیقی دنبال شود، در غیر این صورت اگر سیاست تثبیت نرخ ارز اسمی دنبال شود، باز بودن صنایع در مقابل رقابت خارجی در نهایت به اضمحلال صنعت می‌‌‌‌انجامد. • یافته‌‌‌‌ها نشان داد که صنایع عمده و نیز صنایع صادراتی در مقایسه با سایر صنایع حساسیت کمتری به سیاست ارزی نشان داده‌‌‌‌اند، هر چند این حساسیت نیز کوچک و ناچیز نیست. بنابراین، تنوع‌‌‌‌بخشی به صنایع و تدوین بسته‌‌‌‌های تشویقی در خصوص سایر صنایع، به ویژه صنایعی که ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌‌‌‌کنند می‌‌‌‌تواند تاثیرپذیری مثبت سیاست ارزی بر بخش صنعت را نیز افزایش دهد و اثرات تقویت‌‌‌‌کنندگی آنرا ارتقا بخشد. با توجه به یافته‌‌‌‌های تحقیق می‌‌‌‌توان راهبردهای سیاستی زیر را برای اعمال سیاست ارزی مناسب بخش صنعت ارائه داد: • پیروی از سیاست تثبیت نرخ ارز حقیقی و پرهیز از سیاست تثبیت نرخ ارز اسمی؛ • پرهیز از حمایت‌‌‌‌گرایی افراطی صنایع و رقابتی کردن صنایع داخلی؛ • تنوع‌‌‌‌بخشی به ساختار صنعتی از طریق تشویق سرمایه‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌ها؛ و • کنترل تورم از طریق کنترل متغیرهای پولی.