نشست دوازدهم از سلسله نشست های تخصصی سیاست صنعتی با عنوان "آسیب شناسی صنعت لوازم خانگی (محصولات حجیم)" با حضور شهرام میرآخورلو ، قائم‌مقام مدیرعامل شرکت تاکنوگاز، عباس هاشمی،دبیر و رئیس ستاد برنامه‌ریزی و اجرایی انجمن صنایع لوازم‌خانگی ایران، حمیدرضا مهدیان، مدیرعامل شرکت انرژی کشور، سید مجتبی میرصانع، نماینده شرکت دی پوینت/ گل آسای سرما، فرزاد جمالپور، نماینده شرکت صنایع گلدیران، علی دینی و مجید جلیلی اعضای هیات علمی و سایر پژوهشگران در موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، در ابتدای نشست مجید جلیلی، عضو هیات علمی موسسه ضمن خیرمقدم به مدعوین نشست، به بیان محوریت موضوعات چهار نشست و اهمیت تمرکز بر چالش‌های سطحی و خرد و ساختار بنگاه‌ها علیرغم ابتلای بدون انکار چالش‌های سطح کلان برای کل صنایع کشور پرداخت.

وی از طراحی اکوسیستم صنعت لوازم‌خانگی، به همت گروه فناوری و نوآوری موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی خبر داد و گفت: همچنین اطلس لوازم‌خانگی برای نخستین  بار در کشور که به‌طور منفرد یا جمعی توسط بنگاه‌ها قابل بکارگیری است، در دست تهیه است.

در ادامه اکبر محمدی عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، خلاصه‌ای از مباحث مطرح‌شده در نشست قبلی و محورهای موردبحث پیش رو را در چهار بعد کلان اقتصادی، سیاست‌گذاری صنعتی، مدیریت منابع انسانی، مسائل تأمین مالی بیان و عمده ترین چالش‌ها این صنعت را مسائل کلان اقتصادی (تورم، تحریم، دست‌وپا گیر بودن سیاست‌ها و قوانین بالادستی، مشکلات محیط زیستی، چالش‌های توسعه بنگاه‌ها، قاچاق، دیپلماسی خارجی، عدم امکان پیش‌بینی شرایط اقتصادی پیش رو، نرخ ارز، قیمت‌گذاری دستوری کالاها و...) عنوان کرد.

وی بر آگاه‌سازی، رسانه‌ای کردن، اطلاع‌رسانی و گفتمان سازی در این صنعت تاکید کرد و افزود:  بخشی از چالش‌ها مرتبط به خود اکوسیستم نوآوری است (مطابق مؤلفه‌های زیست‌بوم نوآوری ریلون، 2016) چراکه به دلیل عدم هماهنگی ذینفعان و اتخاذ تصمیمات جزیره‌ای به‌زعم تأثیرگذاری در آن حوزه، عملاً مؤثر واقع نشده است.

وی هدف از برگزاری این نشست‌ها را، طراحی اکوسیستم نوآوری با تمرکز بر صنعت لوازم‌خانگی دانست و گفت: به نحویکه ذینفعان و بازیگران مختلف با هماهنگی از ابعاد مختلف مالی، دانشی، قوانین و ... به تعامل رسیده و در راستای اهدافشان به ارتقاء کارایی برسند.

محمدی از عمده ترین چالش‌های این صنعت را  عدم وجود آمار و اطلاعات کافی نسبت به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود ذکر کرد و بر شناسایی تجارب بنگاه‌های موفق و استخراج اطلس توانمندی‌های فناوری صنعت لوازم‌خانگی با ایجاد کارگروه ارزیابی سطح توانمندی فناورانه توسط موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در جهت منعکس کردن تجارب موفق تاکید کرد.

 *مهاجرت سرمایه از صنایع لوازم خانگی بزرگ ترین چالش این صنعت

شهرام میرآخرلو، قائم‌مقام مدیرعامل شرکت تاکنوگاز، در ادامه این میزگرد اظهار کرد: حل چالش‌های صنایع خانگی شبیه ضایعه مغزی است که مشاوران با عمل زیبایی غیر مرتبط در پی رفع آن هستند چراکه بزرگترین دغدغه، مهاجرت سرمایه از این حوزه است که بعد از فرار مغزها، امروز خروج کارآفرینان و سرمایه‌داران را شاهد هستیم.

وی با اشاره به راه‌اندازی سامانه تجارت که باهدف کنترل موجودی انبارها و کنترل قاچاق راه‌اندازی شده است افزود: این سامانه منجر به ورود دستگاه‌های نظارتی با سلایق مختلف به صنعت لوازم‌خانگی یا سایر صنایع شده و سبب فاصله گرفتن از صنعتی شدن شده است.

وی با بیان اینکه در دنیای امروز تولید بدون کارخانه مطرح است و امکان ظرفیت سنجی وجود ندارد چراکه متناسب با نرخ تورم، دولت برای رضایت عموم جامعه، 57 درصد حقوق پرسنل را بالا می‌برد اما اجازه تغییر قیمت بهای تمام شده به تولیدکننده نمی‌دهد، افزود: سیاست قیمت‌گذاری دستوری در تمام دنیا منسوخ‌شده و باید بتوان با برندینگ و R&D به سودآوری رسید.

میرآخرلو تصریح کرد:70 تا 75 درصد قیمت تمام شده محصولات از مواد اولیه، 10 تا 15 درصد دستمزد است و بقیه هم هزینه سربار که مجموعاً ساختار قیمت‌گذاری را تشکیل می‌دهند، سؤال اینجاست که چرا کیفیت محصولات خروجی شرکت‌ها متفاوت می‌شود و چرا در بعضی ساختارها می‌توانند تسهیلات راحت‌تری بگیرند و قیمت‌گذاری آزادانه‌تری داشته باشند؟ و این نشان‌دهنده این موضوع است که رقابت‌پذیری واقعی نیست و قیمت‌گذاری دستوری زیان‌بار بوده است.

وی ادامه داد: افزایش هزینه حمل‌ونقل در قیمت تمام شده دیده نمی‌شود. با رعایت کیفیت و خدمات مناسب و تنوع محصول به دنبال حفظ مشتریان وفادار هستیم، درحالی‌که بازار زیرزمینی بدون برندینگ هم در حال عرضه محصولات و رقابت با ما است.

وی گفت: برای فروش محصولات به سایر کشورها نیازمند کمک سفرا و رایزنان هستیم که از فروش به قیمت محصولاتمان در آن کشورها حمایت کنند. عدم نظارت بر قیمت مواد اولیه الزامی تولیدکنندگان، عدم توجه به افزایش قیمت آب، برق و گاز که هزینه‌های حاصل از آن‌ها باید در قیمت تمام شده منعکس شود سبب کاهش سود و فعالیت تولیدکنندگان شده است.

وی در پاسخ به این سوال که چرا صنعت لوازم‌خانگی از فضای محدودیت واردات نتوانست به نفع خودش بهره‌مند شود؟ افزود: یکسری از شرکت‌ها شروع به بومی‌سازی قطعات کردند و این در حالی است که این امکان برای همه فراهم نیست و گروهی دیگر نیازمند قطعات اولیه هستند. وقتی واردات کالایی مثل خودرو رو به تولیدکنندگان داخلی بدهند دیگر تولید داخلی متوقف می‌شود چراکه سود بیشتری از واردات به جای تولید بومی حاصلشان می‌شود.

* قیمت‌گذاری دستوری پاشنه آشیل صنعت لوازم خانگی

عباس هاشمی دبیر و رئیس ستاد برنامه‌ریزی و اجرایی انجمن صنایع لوازم‌خانگی ایران در ادامه این نشست گفت: به‌طورکلی فضای کسب‌وکار قبل از سال 97 در حالت نرمال قرار داشته و به لحاظ کمبود ارز و در جهت حمایت از صنایع داخلی محدودیت واردات مطرح شد و صنایع در این برهه وام‌دار دولت شدند و در واقعیت پارامترهای کسب‌وکار بدتر شدند.

وی تصریح کرد: قیمت‌گذاری دستوری پاشنه آشیل این صنعت است که فضای کسب‌وکار را به‌شدت آسیب‌زده است. یکی از فاکتورهای موضوع جلسه شرایط تأمین نهاده‌های تولید است و هیچ نظارتی بر قیمت و میزان عرضه مواد اولیه مورد نیاز صنایع لوازم‌خانگی وجود ندارد. عرضه‌های مچینگ که خارج از رینگ اختصاصی بورس بود تاحدی کمک‌کننده بوده است. متأسفانه مدل اقتصادی کشور دستوری است و دولت موظف به تأمین معیشت مردم می‌باشد اما نباید با سرکوب تولید به بهانه معیشتِ جلو رفت و باید تأمین مواد اولیه با مدل اقتصاد آزاد صورت پذیرد! در اینجا ناهماهنگی پرواضح است.

دبیر و رئیس ستاد برنامه‌ریزی و اجرایی انجمن صنایع لوازم‌خانگی ایران ادامه داد: درصورتی‌که به سال قبل از 97 برگردیم باید حمایت مؤثری از سرمایه‌گذاری مولد صورت بگیرد تا مسئله کولبری، مرزنشینی و ... حل شود و در حین آنکه ممنوعیت واردات هست به گفته وزارت کشور واحدهای داخلی باید به واردات انجام شده خدمات پس از فروش بدهند، این نشان می‌دهد که واردات با سهمیه انجام می‌شود و نظارتی بر سهمیه‌ها نیست. آزادسازی به همراه حمایت مؤثر تعرفه‌ای کارساز خواهد بود.

وی بر اجرای استراتژی های تولیدکنندگان مطابق شرایط بازار تاکید کرد و افزود: در بنگاه های تولیدی صرف نظر از مواد اولیه، فکر و دانش تولیدی قرار گرفته است و صرفه های مقیاس چیزی نیست که دستوری شکل بگیرد و دولت باید نظارت و مدیریت کند.

هاشمی به اهمیت تفاوت سیاست گذاری شرکت های بزرگ ال جی و سامسونگ اشاره کرد و افزود: این شرکت ها به طور مشخص هزینه تعریف شده ای برای تبلیغاتشان دارند، کشور به کشور مطالعه انجام داده اند، طبقه بندی مشتریان بازار آن ها مشخص است و در شرایط تحریم به اجبار عقب نشینی کردند.

وی تصریح کرد: در آن زمان خواسته می شد که R&D آن ها در کشور مستقر شود و عرضه کننده داخلی بتواند تقویت شود تا در بازارهای آن ها به رقابت بپردازد تا سرمایه گذاری افق روشنی داشته باشد و وزارتخانه برای آن ها جدول زمان بندی تعریف کرد و از آنها Part Price List (PPL) خواستیم به منظور اینکه بتوانیم محصولاتشان را حتی با استانداردهای آن ها بومی سازی کنیم.

هاشمی با اشاره به تفاوت نوع استراتژی تولیدی ال جی و بوتان افزود: تولید ال جی در تمام دنیا تحت لیسانس بوده اما بوتان با بهره مندی از دانش بوش به تولید پرداخته است و بوش در ازاء دریافت درصدی، بازار خود را با طبقه بندی مشخص شده در اختیار بوتان قرار می دهد و این نحوه همکاری ها از ظرافت بالایی برخوردار هستند.

*نبود نگاه مهندسی و تکنیکی در صنعت لوازم خانگی

حمیدرضا مهدیان، مدیرعامل شرکت انرژی کشور با بیان اینکه در صنف لوازم‌خانگی نگاه مهندسی و تکنیکی وجود ندارد و این امر طراحی اکوسیستم نوآوری را سخت می کند گفت: نرخ‌گذاری داخلی باعث عدم امکان صادرات می‌شود چراکه بازار جهانی در سطح پیشرفته نداریم و تاجر عراقی و افغانی با علم به قیمت مستقیماً از کارخانه تقاضای خرید دارد و یا اینکه تولیدکننده ناشناس یا زیرزمینی رقیب تولیدکننده برند است.

وی اظهار کرد:  با طبقه بندی بازار، تولید کننده مخاطب خود را باتوجه به درآمد می شناسد و بر اساس آن تولید می کند.

مهدیان برآیند حمایت ها و محدودیت های ناشی از سیاست گذاری های در سطح کشور را منفی و عدم دخالت دولت در فضای کسب و کار صنعت لوازم خانگی را مطلوب تر دانست و گواه این موضوع را خصوصی سازی های صورت گرفته برای برخی از شرکت ها نظیر ارج و آزمایش دانستند که ضعف رقابتی آن ها را در پی مدیریت دولتی به همراه داشت. وی ضمن اشاره به تجربه شرکت انرژی در صنعت لوازم خانگی، این شرکت را از جمله شرکت های پیش رو در نوآوری این صنعت برشمرد و بیان داشت که عمده محصولات این شرکت از جمله کولر سلولزی برای اولین بار در کشور تولید شده اند.

 وی به تجربه تولید پدسلولزی در کشور اشاره و بیان داشت: در زمان تولید کولر های سلولزی در کشور در حدود 20 سال قبل پدهای مورد نیاز صرفا در امریکا، استرالیا و چین تولید می شد، اما  از سال 1388 تصمیم برای داخلی سازی این محصول صورت گرفت. در این مسیر  تصمیم گرفته شد داخلی سازی پدهای سلولزی توسط خود شرکت اصلی (شرکت انرژی) صورت نگیرد، زیرا در جهان امروز داخلی سازی و تولید کلیه قطعات توسط شرکت اصلی معقول و به صرفه نیست.

در آن زمان شرکت انرژی سرمایه گذاری مشترک با یک تولید کننده را در دستور کار قرار داد و مقرر شد محصول تولیدی به صورت غیر انحصاری در اختیار سایر تولید کنندگان کولر نیز قرار گیرد و علاوره بر صنعت کولر سازی در اختیار گلخانه ها، مرغداری ها و نیروگاه های حرارتی نیز قرار گرفت. حضور شرکت انرژی در نمایشگاه های خارجی موجب شد که حتی بزرگترین تولید کننده پد سلولزی دنیا با مشارکت شرکت انرژی سرمایه گذاری مشترک در کشور پاکستان صورت دهد، به طوری که بازار پاکستان و عراق و افغانستان در اختیار ما قرار دارد و صادرات این محصول حتی به اروپا نیز صورت می پذیرد.

وی در حوزه سطح فناوری صنعت لوازم خانگی بیان داشت که در حال حاضر 80 درصد ارز آوری صنعت لوازم خانگی از عرضه کولر آبی در بازار عراق صورت گرفته است که دلیل آن ضعف فناوری صنعت لوازم خانگی کشور است. ولی ضمن گلایه از تولیدات زیرپله ای که حتی اقدام به تولید مشابه و  کپی سازی برندهای داخلی در بازارهای صادراتی می کنند، تصریح کرد که سطح حمایت از حقوق معنوی در کشور در سطح نازلی قرار دارد، برای نمونه اقدام شرکت انرژی در پیگیری موضوع کپی سازی محصولاتش در کشور به نتیجه مشخصی نرسید.

*نوآوری لازمه رقابت پذیری است

سید مجتبی میرصانع، نماینده شرکت دی پوینت/ گل آسای سرما، با بیان اینکه بستر رقابتی در تولید لوازم خانگی از دست رفته است افزود: بنگاه ها در بقای خودشان مشکل دارند، چه سود مازادی هست که صرف نوآوری شود؟ بدون داشتن نوآوری حرفی برای رقابت پذیری نمی ماند. قطعا بزرگترین مشکل، وجود قیمت گذاری دستوری است که امکان رقابت تولید کنندگان را از بین برده و تولید کننده زیرپله ای ایجاد می شود چرا که همه فعالیت تولید کننده معتبر تحت نظارت قرار گرفته است.

وی تصریح کرد: تنها نگاه ما نباید به بنگاه های اصلی باشد چراکه قیمت گذاری دستوری پایه های صنعت و قطعه سازان را نیز دچار آسیب می کند و این قضیه در تمام دنیا با تفکیک صنایع حل شده و اینطور نیست که تولید کننده، قطعات را هم تامین کند.

*توجه دولت بر صنعت لوازم خانگی

در ادامه این نشست فرزاد جمالپور، نماینده شرکت صنایع گلدیران بر توجه دولت به صنعت لوازم خانگی و کاهش زمان دریافت وام برای شرکت های لوازم خانگی تاکید کرد و گفت: در زمینه همکاری با شرکت های بین المللی شرکت ما با ال جی سال ها همکاری داشته و از تکنولوژی و تجربه آن ها بهره مند هستیم و در حوزه R&D هم نه سرمایه ای داریم که افزایش بدیم و نه امید به آینده و همه ترجیح می دهند نقش شرکت بازرگانی را داشته باشند و به واردات بپردازند که هم بی خطر است و هم بی ضرر است و به نظر سود بهتری نیز دارد.

علی دینی  عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در این نشست صحبت‌های مطرح شده را ناظر بر این دانست که عوامل درونی چطور از عوامل بیرونی مثل تورم و ... تأثیر می‌پذیرد و چه عملکردی دارد و سؤال مطرح کرد که آیا توانمندی تبدیل تهدید به فرصت درون شرکت وجود داشته است؟ (این موضوع خودش را در شاخص‌های عملکردی به‌خصوص ظرفیت‌های تولیدی باید نشان دهد یا اینکه طرح توسعه‌ای در شرکت شکل‌گرفته است یا خیر) در سطح منطقه، میزان رقابت‌پذیری شما با شرکت همتای ترکیه‌ای چقدر است؟ (شرکت‌های ما تا چه میزان در سایر کشورها مطرح هستند یا اینکه بازار ما به خاطر افزایش شدید نرخ ارز باید رشد خوبی برای محصولات صادراتی دربر داشته باشد) درصورتی‌که در کشورهای طرف صادراتی درآمد سرانه بالاتری وجود داشته باشد، خرید محصول برایشان به‌صرفه خواهد بود.

وی ادامه داد: با فرض قیمت‌گذاری آزاد، کشش بازار شما چقدر خواهد بود و آیا بازار شما دچار مشکل نمی‌شود؟ از یک طرف دولت با قیمت گذاری دستوری با وجود تورم خواهان کنترل تورم است، از طرفی هم متناسب تورم قیمت ها را بنگاههای تولیدی باید افزایش بدهند و افزایش قیمتی هم اگر صورت پذیرد تقاضای افراد را کاهش می دهد یا به تعویق می اندازد.

وی گفت: با این مضمون که حل چالش اساسی مهم است و این بیانات قانون گرشام است، محصول بد محصول خوب را از صحنه خارج می کند به خصوص در شرایطی که مخاطرات اخلاقی وجود داشته باشد و مصرف کننده برچسب تقلبی را تشخیص ندهد. در صورت تمایل بازار به قیمت پایین تر با کیفیت نامناسب به تدریج این موضوع فراگیر می شود.