فهیمه بهرامی، سرپرست گروه پژوهش‌هاي بازرگاني داخلي موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی

صنعتی شدن به عنوان یک محرک مهم برای رشد اقتصادی و کاهش فقر در نظر گرفته می شود. توجه به این نکته که مسئله کلیدی در فقر، نبود یا کمبود درآمد کافی برای برای پوشش هزینه های اساسی و هزینه های مربوط به رشد و توسعه فردی می باشد و از این‌رو اگر رشد اقتصادی و یا در سطح جزئی تر صنعتی شدن اقتصاد یک کشور نتواند، بستر کسب درآمد با مختصات مذکور  را برای افراد فقیر فراهم آورد در عمل رشد ناشی از صنعتی شدن بر روند کاهش فقر، تاثیر قابل توجهی را نخواهند داشت، فاکتور بسیار مهمی در برنامه‌ریزی‌های مربوط به انتخاب الگوهای صنعتی شدن و یا اولویت دادن به صنایع پیشران می‌باشد.

در این خصوص تجربه کشور چین و استفاده از فرصت صنعتی شدن برای کاهش فقر گویای این حقیقت است که از سال 1949، چین فعالانه به دنبال مسیر صنعتی سازی مناسب با شرایط ملی خود بوده است و پس از سال 1978 توسعه صنعتی چین سهم بزرگی در بهبود رفاه فقرا و ایجاد معجزه کاهش فقر داشته است. موضوع توجه به جامعه کشاورزی و فاقد تخصص‌های بالا از جمله نکات قابل توجه در برنامه‌ریزی صنعتی شدن چین بوده است. بطوریکه در مرحله اول صنعتی شدن که صنایع سنگین در اولویت برنامه های صنعتی قرار دادشت و هنوز نظام تصمیم گیری بصورت متمرکز بود، رشد صنعتی و به تبع رشد اقتصادی چندان تاثیری را بر کاهش فقر نداشت هر چند نقش حیاتی در ایجاد یک سیستم صنعتی مدرن و انباشت دانش صنعتی، مهارت ها و تجربه را ایفا نمود.

روند کاهش فقر در چین از سال 1978 که یک سیستم اقتصاد بازار سوسیالیستی ایجاد شد و صنعتی شدن چین به رهبری صنایع کارگر بر به طور جامع افزایش و صنایع سبک و سنگین به طور متعادل توسعه یافتند، آغاز گردید و البته تداوم این روند نیز مدیون ادغام عمیق چین در اقتصاد جهانی از سال 2002 بوده است. از سال 2002 به بعد صنایع سرمایه بر و فناوری بر به سرعت توسعه یافتند و صنایع سنگین نیز رشد خود را دوباره تسریع نمودند و به بیان دیگر حالت رشد از عامل محوری به نوآوری محور تبدیل شد.

نكات كليدي:

• موضوع اشتغال و کسب درآمد کافی به عنوان یک فاکتور کلیدی در روند کاهش فقر محسوب می‌شود. در همین راستا توجه به وضعیت موجود ساختار و  مختصات بازار کار از حیث سطوح دانش و مهارت فعالین و افراد جویای کار، نقش بسیار مهمی را در پذیرش الگوی صنعتی شدن و به تبع کاهش فقر ناشی از بیکاری ایفا می‌نماید. 
• انتخاب اولویت صنایع پیشران(صنایع سبک و متوسط) می‌تواند ساختار بازار کار را در مسیر تحولات و به نفع برنامه‌های بلند مدت صنعت(صنایع سنگین) تغییر داده و در عین حال  افراد فقیر را برای کسب درآمد از سطوح پایین به سطوح بالاتر درآمد انتقال دهد. در انتقال رو به بالای سطوح درآمدی، فرصت‌های کسب دانش و مهارت‌ورزی برای گروه بیشتری از افراد جامعه فراهم می‌شود و در واقع پتانسیل‌های بازار کار در مسیر رشد اقتصادی فعال می‌گردد.
• همانگونه که برای اثرگذاری رشد بر کاهش فقر، شدت رشد در بخش‌هایی که خانوارهای فقیر از آن منتفع می شوند باید بیشتر باشد، در مسیر تحولات صنعت نیز  با خطی‌مشی‌گذاری از سمت صنایع کاربر محور به سمت صنایع فناوری محور به این هدف می‌توان دست‌یافت. تجربه چین در خصوص بکارگیری از تحولات صنعت در کاهش فقر و ارتقای درآمد خانوارها این موضوع را تائید می‌نماید.
• تحولات بازار کار ایران طی حدود 15 سال اخیر نشان می‌دهد، سهم گروه‌های با تحصیلات عالی(فوق دیپلم، لیسانس و بالاتر از لیسانس)  از حدود 24 درصد به حدود 43 درصد رسیده و رشدی حدود 74 درصد را تجربه نموده است. در مقابل سهم افراد بی‌سواد از جامعه بیکاران در همین بازه زمانی با حدود 60 درصد کاهش از حدود 5 درصد به 2 درصد تنزل  یافته است. هرچند روند افزایشی سهم بیکاران با تحصیلات عالی در نگاه اول موضوع خوشایندی نمی‌باشد، ولی برای عبور از برنامه‌ریزی برای صنایع سبک و مبتنی بر نیروی کار با پتانسیل دانش‌پذیری کمتر که به احتمال قوی درآمدزایی و ارزش افزوده کمتری نیز دارد به سمت برنامه‌ریزی برای صنایع مبتنی بر نیروی کار ماهر و با پتانسیل دانش‌پذیری و مهارت‌ورزی بالاتر، موقعیت بسیار ارزنده‌ای می‌باشد و در واقع بازه زمانی تحولات صنایع پیشران را تسریع و توقف در مراحل پایین صنعتی شدن را کوتاه می‌سازد.
• حمایت‌های دولت در زمان گذار از یک سطح پایین صنعتی به سطح بالای آن می‌تواند مبتنی بر آموزش‌های مهارت‌محور در راستای برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت صنعتی باشد.
• همانگونه که برای اثرگذاری رشد اقتصادی بر کاهش فقر، تمرکز بر بخش هایی که افراد فقیر می‌توانند در فعالیت‌های اقتصادی نقش داشته باشند بسیار مهم می باشد، در خصوص صنعتی شدن نیز باید به موضوع اشتغالزایی افراد فقیر توجه ویژه  شود تا بتواند وضعیت افراد فقیر را تغییر داده و آنها بهره‌مندی بیشتر از سطوح دیگر صنعتی شدن با ماهیت سرمایه بر و فناوری محور آماده سازد. تجربه چین موید این روش می‌باشد.
• لینک درج شده در روزنامه دنیای اقتصاد:
• https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86-3/3991064-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B1