اهمیت صادرات غیرنفتی و نقش آن در رشد و توسعه اقتصادی کشورها همواره به عنوان یکی از موضوعات مهم اقتصادی مطرح بوده و بسیاری از کشورهای جهان از طریق مبادله تجاری و صادرات کالاهای صنعتی از درآمد ارزی بسیار زیادی برخوردار هستند.

سهم صادرات کالاهای صنعتی در جهان در طول سال های گذشته در حال افزایش است
توسعه صادرات موجب دسترسی به بازارهای خارجی، افزایش تولید و دستیابی به رشد مستمر اقتصادی می شود و بررسی روند حرکت اقتصاد جهانی نشان می دهد که سهم صادرات کالاهای صنعتی در جهان همواره در طول سال های گذشته در حال افزایش بوده است.

توجه به نقش صادرات کالاهای صنعتی از اهمیت ویژه ای در مبادلات تجاری برخوردار است و دست اندرکاران حوزه های صنعتی و تجاری ایران باید تلاش کنند که روند صادرات و افزایش درآمدهای ارزی در تامین رفاه اجتماعی مردم به خوبی مشاهده شود.

در این خصوص در وبینار تخصصی "تحلیل رابطه مبادله در تجارت خارجی ایران"  که در موسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی ایران برگزار شد، راهکارهای افزایش جذب سرمایه گذاری و تقویت زمینه های صادرات به خصوص صادرات کالاهای صنعتی و توسعه مبادله تجاری بین ایران و کشورهای مختلف جهان توسط اساتید و کارشناسان مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

مشاور اموربین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت ایران در این وبینار گفت: در زنجیره ارزش مبادلات جهانی در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد صادرات صنعتی در جهان به اجزاء و قطعات صنعتی اختصاص دارد که بیشتر آنها حاصل سرمایه گذاریهای داخلی و یا خارجی است.

«میرهادی سیدی» در وبینار تخصصی تحلیل رابطه مبادله در تجارت خارجی ایران، اظهارداشت: بیش از ۷۳ درصد از صادرات ویتنام از کارخانجاتی انجام می‌شود که در نتیجه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی راه اندازی شده است و این نشان می دهد که امکان حضور یک کشور و شرکت‌های فعال آن در زنجیره جهانی ارزش، پیش‌نیاز ضروری ارتقای رابطه مبادله بین کشور های مختلف جهان است.

مشاور اموربین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت ایران با بیان این که رابطه مبادله شاخصی است که در واقع نتایج نظام تولیدی کشور در مقایسه با سایر کشور جهان را نشان می‌دهد، گفت: به همین جهت تحول و  بهبود آن بدون ایجاد تغییرات اساسی‌ و  بنیادین در نظام تولیدی و سرمایه گذاری کشور امکان پذیر نیست.

وی ضمن تبیین الگوی سنتی و مدرن تجارت، افزود: هم‌اکنون ۷۰ درصد صادرات صنعتی جهان، صادرات اجزاء و قطعات صنعتی است و در واقع قطعات صنعتی از سراسر جهان به دست صاحب برند خاصی می‌رسد و پس از مونتاژ به عنوان کالای آماده مصرف به بازار سایر کشور های جهان صادر می شود.

مشاور اموربین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت ایران اظهارداشت: این شیوه از تجارت در واقع مربوط به زنجیره‌های جهانی ارزش هستند که  این زنجیره ها تجارت جهانی را متحول کرده‌اند و بدون در نظر گرفتن آن، بهبود رابطه مبادله امکان‌پذیر نیست.

سیدی به اهمیت جذب سرمایه گذاری برای توسعه صادرات کالاهای صنعتی اشاره کرد و  گفت: از طرفی جذب سرمایه‌گذاری از دیگر عوامل تقویت صادرات صنعتی‌ و  حضور در زنجیره‌های ارزش جهانی محسوب می شود ولی وقتی در ایران امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی وجود  ندارد، از  این منظر  بهبود رابطه مبادله به دشواری صورت می‌گیرد.

مشاور اموربین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت ایران اظهار کرد: وقتی موضوع زنجیره جهانی ارزش و نقش آن مطرح می‌شود، سیاست تجاری متناسب با آن بسیار متفاوت از سیاست تجاری سنتی است، زیرا  در عصر  زنجیره‌های جهانی ارزش، سیاست تجاری بیشتر جنبه تسهیل گری دارد.

 استراتژی توسعة صادرات و مبادله تجاری یک نمونه­ از رویکردهای برون­ نگر به سوی صنعتی شدن و دستیابی به توسعه اقتصادی است که این موضوع در رشد اقتصادی بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشور های آسیای جنوب شرقی بسیار موثر بوده است.

اجرای سیاست توسعة صادرات موجب هدایت تولید و تخصیص منابع به سوی بخش­هایی خواهد شد که کشور در آن نسبت به سایر بخش ها دارای مزیت است و این بخش­ها از کارایی بالاتری نیز برخوردار خواهند بود.  

در ادامه این نشست «میرعبداله حسینی» عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی ایران گفت: آمارها نشان می دهد که مبادله در تجارت خارجی ایران از ابعاد و جنبه‌های مختلف روند روبه بهبودی را تجربه نمی‌کند و به دلیل نوسانات بسیار زیاد در بخش های مختلف اقتصادی و صنعتی تاکنون نتوانسته منافع خاصی برای تجارت ایران به وجود آورد.

این عضو موسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی ایران خاطرنشان کرد: بر اساس آمارهای موجود، با توجه به سلطه نفت در تجارت خارجی ایران و نوسان‌ها و بی‌ثباتی بمراتب بالای قیمت جهانی آن در ۶ دهه گذشته، بدترین و پرنوسان‌ترین عملکرد در تجارت خارجی ایران به وجود آمده است.

مهمترین موانع بهبود و باثباتی در رابطه مبادله در تجارت خارجی ایران
حسینی، مهمترین موانع بهبود و باثباتی در رابطه مبادله در تجارت خارجی ایران را وابستگی بالا به درآمدهای نفتی، سیاستهای نامناسب پولی، مالی و تجاری از یک سو و موانع سیاسی اعم از سیاست داخلی وسیاست خارجی عنوان و بر نقش مخرب تحریم‌ها از دو کانال مستقیم و غیرمستقیم بر رابطه مبادله در تجارت ایران تاکید کرد.

عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی ایران تصریح کرد: برای بهبود توام با ثبات رابطه مبادله در تجارت خارجی ایران، مجموعه عوامل اقتصادی و غیراقتصادی از جمله ارتقای کیفیت سیاست‌گذاری صنعتی، تجاری و ارزی، افزایش اندازه تجارت توام با افزایش سهم صنایع کارخانه‌ ها و واحدهای صنعتی، متنوع‌سازی شرکای تجاری، تعامل توسعه‌مند با جهان و رفع تحریم‌ها تاثیرگذار خواهد بود.

در صورتی که تنوع صادرات با تولید کالاهای گوناگون و در بخش‌های مختلف اقتصاد از جمله بخش های صنعتی همراه باشد، موجب بهبود رابطه مبادله از یک‌سو و کاهش نوسانات درآمدهای صادراتی از سوی دیگر می‌شود.

هرچه تنوع سبد صادراتی کشور از جمله کالاهای صنعتی بیشتر شود ریسک اقتصادی کاهش می یابد و در نتیجه درآمد ارزی مستمر و با ثبات ماحصل تداوم صادرات خواهد بود.

در ادامه وبینار تحلیل رابطه مبادله در تجارت خارجی ایران، ‌ «لطفعلی عاقلی»، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس ضمن تبیین چارچوب نظری رابطه مبادله و اینکه رابطه مبادله از مهم‌ترین ابزارهای تحلیل مسائل کلان اقتصادی و اقتصاد بین‌الملل است گفت: منافع حاصل از تجارت، تحولات ساختار تجارت و اثر آن بر سطح دستمزدها، رفاه و درآمد ملی در توسعه اقتصادی کشور های مختلف جهان اهمیت زیادی دارد که باید در ایران بیش از پیش به این مساله مهم توجه شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس اظهارداشت: مطابق محاسبات انجام شده شاخص رابطه مبادله قیمتی کل تجارت کالایی ایران در بازه زمانی ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹، عموما زیر ۱۰۰ و نتیجتا رابطه مبادله قیمتی در کل تجارت کالایی ایران پایین توام با بی‌ثباتی بالا ارزیابی می‌شود.

وی تصریح کرد: این رابطه مبادله تجاری ایران از متغیرهای مختلفی از جمله رونق ‌و رکود اقتصادی (داخلی‌و بین‌المللی)، سیاست تجاری، قیمت کالاهای‌خام کشاورزی، سوخت‌ و معدنی، پیشرفت فنآوری، تحریم‌ها، جنگ ‌و حوادث سیاسی تاثیر می‌پذیرد.

کارشناسان معتقدند که متنوع‌سازی صادرات از جمله کالاهای صنعتی در کشورهای صادرکننده نفت، عامل ضربه‌گیر در مقابل شوک‌های خارجی بوده و موجب تثبیت رشد اقتصادی می‌شود؛ زیرا شرایط و توان اقتصادی کشورها در متنوع‌سازی صادرات آن کشورها اثرگذار است.

در پایان وبینار تخصصی "تحلیل رابطه مبادله در تجارت خارجی ایران" که در موسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی ایران برگزار شد، راهکارهای افزایش جذب سرمایه گذاری و تقویت زمینه های صادرات به خصوص صادرات کالاهای صنعتی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.