فرصت‌های  اقتصادی- تجاری سازمان شانگهای برای ایران

1. سازمان همکاری شانگهای با عضویت چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان، ازبکستان، هند و پاکستان در ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱ با عضویت ایران در این سازمان موافقت نمود. ساختار این سازمان با غلبه گزاره‌های امنیتی و سیاسی، دارای ابعاد اقتصادی نیز می‌باشد که در صورت درک صحیح آن، فرصت‌هایی برای کشور در حوزه‌های اقتصادی و تجاری متصور خواهد بود.  
2. اندازه اقتصاد 12 کشور عضو سازمان شانگهای بیش از  20 تریلیون دلار است و این سازمان سهم 22.9 درصدی از اقتصاد جهانی را در اختیار دارد.
3. چین به تنهایی با سهم بیش از 70 درصدی جایگاه کاملا مسلط را در این سازمان دارد. هند، روسیه، ایران، پاکستان و قزاقستان به‌ترتیب با سهم 15.2، 8.5 ، 2.6 ، 1.3 و 0.9 درصد و سهم 6 کشور عضو دیگر نیز کمتر از 1 درصد است.
4. کل حجم تجارت کالایی کشورهای عضو سازمان در سال 2020، حدود 6 هزار میلیارد دلار بوده است (17.3 درصد تجارت کالایی جهان). بر اساس این داده­ها حدود 14.4 درصد از کل واردات و 8.4 درصد از کل صادرات کشورهای عضو سازمان از طریق تجارت درون گروهی تامین می­شود.
5. براساس اطلاعات سال 2018، تجارت ایران با اعضای سازمان شانگهای حدود 28 میلیارد دلار (حدود 20 درصد از کل تجارت ایران) بوده است؛ بطوری که کشورهای مذکور، در صادرات ایران 13.6 درصد و در واردات ایران 35.7 درصد نقش داشته‌اند.
6. مهمترین موانع موجود در مسیر همگرایی اقتصادی و تجاری در سازمان همکاری شانگهای  عبارتند از:

• عدم تجانس و ناهمگونی بین کشورهای عضو از منظر شاخصهای اقتصادی و تجاری؛
• فراهم نبودن زمینه همکاری نهادی میان کشورهای عضو؛
• تفاوت دیدگاه چین و روسیه درخصوص اهمیت و جایگاه اقتصادی سازمان در برنامه‌های بلندمدت اقتصادی آنها در منطقه؛
• عدم وجود زمینه برای تعمیق همگرایی اقتصادی چندجانبه و تمرکز بیشتر بر برنامه همکاری دوجانبه میان اعضاء در پروژه‌های اقتصادی؛
• عدم وجود زیرساختهای مالی مورد نیاز در ساماندهی همکاری های مالی بین اعضاء.

7. توصیه‌های سیاستی

• ضرورت توجه به اهمیت عدم بازگشت تحریم­های شورای امنیت برای تحقق اهداف عضویت کامل ایران در سازمان

• لزوم اتخاذ رویکردی واقع­گرایانه نسبت ظرفیت­های اقتصادی- تجاری سازمان شانگهای
• ظرفیت‌ها و فرصت‌های اقتصادی و تجاری سازمان همکاری شانگهای برای ایران با تاکید بر کنسرسیوم بین بانکی، ظرفیت‌های حوزه‌های ترانزیتی و لجستیکی و تجارت انرژی (نفت، فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی)؛
• لزوم ایجاد موازنه مثبت میان چین و روسیه در تحقق اهداف اقتصادی ایران در منطقه اوراسیا.